ФИЛОСОФ

Вась дядь юышталіс тшӧкыда. Гашкӧ, ёнджыкасӧ, мед висьӧмсӧ вунӧдны. Шыблалан висьӧм вӧдитіс ӧкмыс во. Армия бӧрас босьтіс. Мам кулӧм бӧрын олісны батьыскӧд кыкӧн. Чой-вок важӧн нин сюрӧсаӧсь, а сійӧ сідз эз и гӧтрась: нинӧм пӧ бабасӧ смекайтны. Пельтӧм батьыскӧд ёна сёрни эз артмывлы. Быть йӧзад пет. Сэсся дыр юӧмъяс бӧрад чорыдакодь висьӧдіс. Но ӧд йӧзкӧд юан, а йӧзыдкӧд кокниджык.

Томнас Вась дядь вӧлі зэв сибыд. Морт вылӧ кинас эз волы, да и челядь сы дорысь эз вешйывлы. Ёна радейтіс вӧрӧ ветлыны либӧ вуграсьны. Дядьӧн шуысьяссӧ унаысь босьтліс сьӧрсьыс. Но висьӧмыд кӧвъясис да, аслыс видзысь ковмис: садьсӧ воштывлӧм бӧрын мунӧ, ачыс оз тӧд кытчӧ. Некод кӧ орччӧн эз вӧв, важӧн нин вошис. Дядьӧн шуысьясӧс дугдісны сыкӧд лэдзны. Йӧз кутісны ӧтдортчыны. Да и ачыс дугдіс петавлыны гортсьыс садь юрнас. Лыддьысис либӧ гижаліс мыйкӧ кыз тетрадьӧ, кодӧс мортлы эз петкӧдлы.

Во куим сайын Вась дядьӧс Философӧн нимтісны. Свадьба, колльӧдчӧм, праздник — Вась дядь йӧзӧ петӧ. Юыштас да куритчысь том йӧз дорӧ матыстчӧ. Синмалас кодӧскӧ, сувтас паныдӧн: «Вот мый тэ олӧм йывсьыс думайтан? Тэ чайтан, тадз и эм? Олан-олан дай кулан? Абу-у! Мортыс ӧд вечнӧй. Мортыс оз кув. Сійӧ космическӧй лоӧ. Мекӧд, кор висьма, найӧ век сёрнитӧны: тайӧ тэнад абу висьӧм, мӧд ногыс йитчынысӧ тэкӧд ог вермӧй да, быть лоӧ висьмӧдны. Сӧмын пӧ тэ вылӧ став надея. Ся некод космосас сарнас оз вермы лоны».

Татшӧм сёрнитӧ дыр кывзыны сьӧкыд, но он мынтӧдчы. Вась дядь кутчысьӧма соскад: «Эн на тэрмась. Час, висьтала». Вывлань индас: «Сэні высшӧй разум олӧ, космическӧй йӧз. Ми на дорын челядь кодьӧсь, но олӧмыс насянь». Пӧрысьяс ӧвтыштчывлісны: «Тайӧ релегиятӧ тэтӧг тӧдам». Тшӧтшъяяс ыстывлісны ылӧджык. Томъяс вешйывлісны. Сӧмын Ӧндрей, дядьӧн шуысьыс, эз вермы сідзсӧ вӧчны. Жаль вӧлі кыдзкӧ, да и лӧсявлісны ӧта-мӧдыскӧд.

Коркӧ вуграсьны мунісны, а Вась дядь слаб юрнад нянь ноптӧ гортас кольӧма. Вежон шлявгис-зэрис, вуграсьӧм прамӧй эз артмы. Куим сутки сюра вылын олісны: кӧтӧдӧм сукар пуисны сола ва пиын, вый ни гос керкаысь эз сюр. Бӧрас Ӧндрейлӧн батьыс ёна материтіс Вась дядьӧс: «Детинасӧ тшыглы вины кӧсйин али мый?» Но ӧд дядьыс абу мыжа. Ӧндрей бӧрсяньыс вӧтчис: «Тэ, дядьӧ, эн пов батьысь, коркӧ ветлам на». А Вась дядь шпыннялӧ: «Мӧдысь ружьеӧн вуграсьнытӧ катлам. Лыйсьыны велӧда. А сюра пыддиыд Сюраӧс лыям да, муссӧ сёям».

Мӧдысь Выль во кежлӧ козла мӧдӧдчисны мӧдлапӧлӧ. Ар кӧкъямыс Ӧндрейлы вӧлі. Кытшлалісны вель дыр: оз сюр бур козйыс. То ыджыд, то бедь кодь, то чукля. А кӧдзыд вӧлі, школаын кӧкъямысӧд классӧдз эз велӧдны. Детиналӧн вурун кепысьӧн киясыс турдісны, юкалӧны. Дядьлӧн гач пиын ковмис кияссӧ шонтыны. Бӧрас Вась дядь дыр на сераліс: «Киясыс Ӧндрейлӧн, ог тӧд, шоналісны-эз, менам тай гӧгйӧй гыӧрзис-а».

Уна татшӧм вӧвлӧмтор на дядьӧн шуысьыслы тӧд вылас усьліс. Дерт, сэсся лолыд оз кыпты шуны, тэнсьыд сёрнитӧ пӧ ме сё ветымынысь нин кыла. Вась дядь тайӧ вежавидзӧмсӧ гӧгӧрволіс ас ногыс: «Некод менӧ тэысь кындзи оз гӧгӧрво! Йӧзыс тупӧйӧсь али тэ сэтшӧм юра, ог тӧд». Сійӧн жӧ, буракӧ, бӧръявылыс кутіс висьтавлыны, мый космическӧй мортыс, коді водзыннас вӧлі Карп пӧльӧн, а бӧрас Эйнштейнӧн, шуӧма, мый Вась дядь кындзи высшӧй разумсӧ ӧні сетӧма ещӧ дядьӧн шуысьлы.

Бӧръя аддзысьлігас Вась дядь вӧлі гажа. Сьыліс Высоцкийысь мыйкӧ да сёрни помлань кыскис питшӧгсьыс сьӧд мышка кыз тетрадь: «Ме регыд кула. Видз тайӧс, гашкӧ, ковмас. Тэ мортыс юра. Менам ещӧ куим на эм, но сэн уна на колӧ содтавны да шыльӧдны». Ӧндрей гортас воӧм бӧрын шыбитіс тетрадьсӧ книга джаджйӧ да вунӧдіс сы йылысь. Некор вӧлі, да и тӧдіс, мый гижӧмсӧ унаысь нин кывліс.

Во мысти дядьыс усьӧма улӧс вывсянь да швачкысьӧма балябӧжнас. Телеграмма серти Ӧндрей локтіс гортас велӧдчанінсянь. Ютӧминысь «видласис» гажмытӧдз. Сьӧкыд вӧлі видзӧдны дядьыс вылӧ, быттьӧ вӧлі сы водзын мыйыськӧ мыжа, быттьӧ ылӧдліс сійӧс олігас. Войнас ӧтнасӧн пукаліс кулӧмакӧд. Кадысь кадӧ вежлаліс юрладорсьыс сисьсӧ. Сись вежигӧн би йӧктіс Вась дядьлӧн чужӧм вылын, и кажитчис, мый дядьыс лолалӧ.

Час кыкын, мед не вугыртны, Ӧндрей кытшовтіс жырсӧ. Ӧдзӧссӧ восьтыштӧмӧн куритіс пач бокысь аддзӧм чигарка пом. Чеччис порог вылысь. Матыстчис енув пельӧслань, ӧбраз сайса дзебасысь босьтіс сьӧд мышка куим тетрадь да восьтіс вылыссасӧ. Чеччалан гырысь шыпасъясӧн воддза лист бокас вӧлі гижӧма: «Никто ничего не знает о жизни! Коркӧ тӧдмаласны, но лоӧ сёр! Мортыс вечнӧй! Ми коркӧ лоам космическӧй йӧзӧн, кыдз Эйнштейн, Лейбниц, Наполеон, Карп пӧль да Аристотель!..»