ЧУКЛЯ КОКА ЛАСЕЙ
Ӧшинь курич костӧ, Чукля кока Ласейлӧн керкаӧ, пышкай гозъя лӧсьӧдісны поз, медым быдтысьны. Любӧ лэбачьяслы, мый татшӧм бур места сюри поздысьны, тӧв ни зэр оз веськав. Сьылӧны, гажӧдчӧны югдӧмсянь пемыдӧдз. Гӧлӧсъясныс налӧн гора, ылӧдз кылӧ.
Посньыдик лэбачьяс вылӧ дӧзмис керкаса кӧзяин Чукля кока Ласей, кыдзи нимтісны сійӧс сиктын. Ӧти асылӧ петіс керкасьыс, стен бокас сувтӧдіс сера пос да мӧдіс кавшасьны. «Час, ме тіянӧс велӧда дорын узьлыны, а то лун-лун чивганныд, унмӧс менсьым пальӧданныд», — ропкис Ласей. Кор воис ӧшинь курич дорӧдз, корсис пышкайяслысь позсӧ, сэсся шыбитіс сійӧс град вылас. Позъяс квайт кольк вӧлӧма, сявкмунісны-жугалісны чорыд му вылын.
Дыр лэбалісны да нора горзісны пышкай гозъя. Вермисны кӧ, лёк сьӧлӧма Ласейлысь синъяссӧ кокалісны.
Уна лун на шогсисны пышкайяс. Кыдзкӧ казяліс найӧс пыста да мӧдіс юасьны:
— Мыйысь нӧ татшӧма шогсянныд?
— Ок, дона чойӧ, познымӧс ӧд Ласейыд жугӧдіс. Омӧль и морт вӧлӧма!
— Вӧрса суддялы колӧ норасьны. Эм пӧ сэтшӧмыс, медся тӧлка да пӧрысь ош. Жонь меным та йылысь висьталіс.
Мӧд лунас энь пышкай эновтіс сикт, кӧні олісны нин некымын во. Мӧдӧдчис корсьны вӧрса суддяӧс.
Паныдасяс кӧ лэбач, юасьӧ, кытысь позьӧ аддзыны медся тӧлка да пӧрысь ошкӧс, кодӧс зверъяс бӧрйӧмаӧсь суддяӧн.
— Микайлӧ Ивановичлӧн гуыс Парма чуркйын, кык шор костын, — висьталісны кӧнтаръяс. — Ми куимнанным ветлім нин сылы норасьны, но суддя пыр на узьӧ, абу на петӧма аслас патераысь.
— Ті нӧ код вылӧ кӧсъянныд норасьны?
— Неважӧн миян мужикъяс койтны заводитісны, гашкӧ, кызь тар чукӧртчылісны гажӧдчыны. Сьӧдӧсь, мичаӧсь, гӧрд сорсаӧсь. Ми любуйтчам вӧлі, кыдзи найӧ кургӧны, дурӧны, усьласьӧны ӧта-мӧд вылас. Таръяслысь койтӧмсӧ казялӧма Чукля кока, паськыд чужӧма Ласей да петляяс сэтчӧ ӧшлӧма. Джагӧдіс миянлысь мужикъяснымӧс, дӧваясӧн колим, — норасисны кӧнтаръяс. — Ми, сідзкӧ, тшӧтш тэкӧд мунам, пышкай. Колӧкӧ, Микайлӧ Ивановичыд садьмис нин. Висьталам, сылы, кутшӧм шог вайис миянлы Ласей.
Суддя дорӧ мӧдӧдчисны нёльӧн. Лэбзисны юяс пӧлӧн, парма весьтӧд. Кор ёна мудзисны, пуксисны шойччыштны пожӧм вылӧ, медым сэсся лэбзьыны водзӧ. Буретш сэки шойччысьяс дорӧ матыстчис йӧра.
— Кытчӧ нин, тэрыб бордъяс, мӧдӧдчинныд? — юаліс сійӧ пу вылын пукалысьяслысь.
Кӧнтаръяс да пышкай ӧта-мӧд вежмӧн висьталісны йӧралы асланыс шог йылысь.
— Сідзкӧ, тіянӧс ме кодь жӧ ыджыд шог суӧма, — жалитіс шогӧ усьӧм пӧткаясӧс вӧрса багатыр. — Кольӧм во арнас Ласейыд ӧтка пуляӧн виис менсьым дона пиӧс. Мед сылӧн синмыс бердас. Колӧкӧ и ачымӧс тшӧтш лыйис, да удиті пышйыны.
— Мунам миянкӧд суддялы норасьны, — вӧсньыдик гӧлӧсӧн шыасис йӧра дінӧ пышкай.
— Ме ёна нин корси сійӧс, да некыдз ог аддзы. Арсяньыс на пӧ водӧма узьны.
— Ми тӧдам, кӧні сійӧ олӧ, — тӧлкуйтісны дӧва таръяс.
— Сідзкӧ, мунам. Сӧмын энӧ ӧдйӧ лэбзьӧй: тіян бӧрся ог вермы вӧтчыны.
Ӧні нин витӧн мӧдӧдчисны тӧлка ошлы норасьны. Бордъя войтыр лэбӧны. Кузь кока йӧра вӧтчӧ на бӧрся.
Регыд и воисны Парма чуркйӧ, кык шор костысь корсисны ошкӧс, коді неважӧн на эновтӧма ассьыс гусӧ да шонтысис шонді водзын.
— Суддя-бать, ми тэ дорӧ воим норасьны, — медводз заводитіс висьтавны аслас мог йылысь пышкай. — Ласей менсьым позйӧс жугӧдіс, ассьым ныв-пиянӧс сідзи и эг аддзыв.
— А неважӧн миянлысь мужикъяснымӧс койт вылын петляӧн джагӧдіс, миянӧс дӧваясӧн колис, — водзӧ сёрнисӧ нуӧдісны таръяс.
— Микайлӧ дядь, Ласейыд менсьым муса пиӧс пищальысь дзенгис. Сӧмын тшӧкты, ме чукӧрта матігӧгӧрысь став йӧраяссӧ и войнас Ласейлысь керкасӧ кисьтам.
— А гӧтыр кӧ сылӧн эм либӧ челядь? Кӧні кутасны найӧ овны? — стрӧга видзӧдліс суддя скӧрмӧм йӧра вылӧ.
— Сотны колӧ керкасӧ! — горзісны таръяс.
— И сотны оз позь. Сиктсьыс мукӧд керкаяс тшӧтш вермасны сотчыны. Сэні шань да уджач йӧз олӧны. — Юрнас дӧвкнитіс ош.
— Сідзкӧ, весьшӧрӧ и локтім ми тэ дорӧ норасьнысӧ, Микайлӧ дядь. Он кӧсйы отсавны?
— Эн тэрмась, кузь кок. Колӧ гӧгӧрбок думыштны, кыдзи чорыдджыка повзьӧдны Ласейӧс, — тэрмасьтӧг баитіс суддя и пондіс мӧвпавны.
Кӧнкӧ зэв матын кыліс лыйӧм шы. Ош дорӧ воысь норасьысьяс видзӧдлісны ӧта-мӧд вылас.
— Тӧдӧмысь, бара Ласей лыйсьӧ. Ветлам да садь быртӧдзыс повзьӧдам Чукля кокӧс.
Ставӧн мӧдӧдчисны. Кӧть вӧрыс вӧлі паськыд, а регыд и аддзисны пищаля мортӧс. Тайӧ вӧлі Ласей. Пышкай, таръяс да йӧра пыр и тӧдісны сійӧс да мӧдісны норасьны суддя-ошлы.
— Тэ сійӧс чорыдджыка повзьӧд, Микайлӧ Иванович. Сямлуныд и эбӧсыд тэнад тырмас.
Ласей сулаліс ыджыд вужля сайын да кыйӧдіс сьӧлаясӧс, кӧть тулыснас найӧс лыйлыны оз позь.
Ош кыссис сы дорӧ. Кор вӧлі дзик нин матын, сувтіс бӧр кокъяс вылас да мый вынсьыс равӧстіс. Ласей аддзис ас дінсьыс скӧр зверӧс, шыбитіс пищальсӧ и мӧдіс пышйыны. Ош сы бӧрся, горзӧ да вӧтчӧ.
Чукля кок казяліс джуджыд коз пу, повзьӧм йывсьыс ӧдйӧ кавшасис сэтчӧ. Ош, дерт, вермис тшӧтш кайны пу вылӧ да шошаӧдыс лэччӧдны повзьӧм Ласейӧс, но тайӧс эз вӧч. Мед пӧ пу вылас лун-мӧд дрӧжжитас.
Чукӧртчисны сэтчӧ и норасьны локтысьяс. Ставӧн ёрӧны Чукля кока лёк мортӧс. Повзьӧмысла Ласейлӧн таркакылісны пиньясыс. То кӧдзыд, то пӧсь лолӧ.
Ош шыасис таръяс дінӧ:
— Кӧть и мудзинныд ті, донукъяс, колӧ корсьны кӧинъясӧс, медым пыр жӧ локтісны татчӧ, суддя пӧ корӧ. Найӧ кутасны дежуритны тані, медым видзны пу вылас Ласейӧс куим лун да вой.
Таръяс дзик пыр лэбзисны. Рытъявылыс найӧ вайӧдісны нёль кӧинӧс.
— Воим, суддя-бать. Мый тшӧктан вӧчны? — юаліс медся ыджыд кӧиныс.
— Аддзанныд пу вывсьыс мортсӧ? Сійӧс колӧ видзны сэні куим лун да куим вой. Зверъяслы, пӧткаяслы да лэбачьяслы уна пакӧсьт нин сійӧ вӧчӧма. Сюся видзӧдӧй, мед оз пышйы.
— Гӧгӧрвоим, суддя-бать, ставсӧ гӧгӧрвоим. Некытчӧ оз пышйы. Вермам сійӧс сэні и дас лун видзны.
— Куим луныс тырмас, а то тшыглы ещӧ кулас, — кӧрталіс сёрнисӧ ош.
Таръяс, пышкай, йӧра аттьӧалісны тӧлка ошкӧс и мӧдӧдчисны асланыс местаясӧ. Суддя муніс Парма чуркйӧ.
Куим лун да куим вой дежуритісны кӧинъяс джуджыд коз дорын. Ласей кӧрталіс асьсӧ тасманас пу вожйӧ, медым оз усь. Тшыг, кынмӧ. Торъя шуштӧм вӧлі войнас: кӧинъяс омлялісны, синъясныс дзирдалісны.
Суддяӧн урчитӧм кадӧ кӧинъяс мунісны, коді тӧдас кытчӧ. Ласей дыр на эз лысьт лэччыны пу вывсьыс.
Кыдзкӧ тай сэсся воӧдчис жӧ гортас. Керкаас пырӧмӧн тшӧтш горӧдіс гӧтырыслы:
— Ӧдьӧ, ӧдйӧджык сёйны корсь. Ме адӧ веськавлі.
Тайӧ лоӧмтор бӧрас Ласей сэсся некор нин эз кайлы вӧрӧ.
