ЧЕГӦМ ПАНЬ

Рытсяньыс на мамыс ӧлӧдіс Викторӧс.

— Аски, дона пиӧй, кӧзаястӧ тэныд ковмас лэччӧдлыны йирсьӧдны. Чойыд оз эшты, мыськасьны кутас.

— Меным дыш, — вомсӧ вежыньтліс Виктор.

— Дышлы ньӧр. Дыр-ӧ лун-лун гуляйтан, колӧ мыйкӧ и горт гӧгӧр вӧчны. Эн дыр уяв, аски ӧд водз чуксала.

Виктор тэрыб тӧв моз котӧртліс луд вылӧ, кытчӧ рытъяснас пыр чукӧртчывлісны челядь ворсны футболӧн.

— Витька, талун ворсӧм оз ло. Футболсьыд камераыс потӧма. Челядь бӧр нин муналісны гортаныс, — детиналы паныд котӧртіс Жора, кодкӧд велӧдчис ӧти классын.

— Сідзкӧ, прӧста и локті, — шогӧдіс Викторӧс.

— Вай талун водзджык водам, а аски тшак вотны кайлам. Гӧрд гоб пӧ зэв уна петӧма.

— Оз артмы, Жорик. Аски меным мамӧ кӧзаясӧс тшӧктӧ видзны. Тамар чойӧй оз эшты, кутшӧмкӧ мыськасьӧм думайтӧма. Гашкӧ и тэ тшӧтш мекӧд ветлан. Картупель кутам пӧжавны, оз да сэтӧр пӧттӧдз сёям, Чериа тыын нёль-витысь купайтчам.

— Ветлам, сідзкӧ. Сӧмын аскомысь мекӧд тшакавны ветлам.

— Сета кыв.

Мӧд луннас, муртса сӧмын посёлок весьтысь разаліс асъя сук руыс, Виктор лэдзис ӧшинь увсьыс Манька да Грунька нима кӧзаяссӧ, босьтіс киас ичӧтик сумка, кытчӧ мамыс пуктӧма рыська шаньга, пуӧм кольк, йӧв бутылка, весиг кампет да печенньӧ. Неылын сійӧс виччысис нин Жора.

— Бабӧс пӧръялі, тшак вотны, мися, ветла. Бӧрти висьтала, мися, немтор эз сюр.

Кӧзаяс Манька да Грунька восьлалісны бусӧсь туй кузя, ӧтарӧ-мӧдарӧ довйӧдлісны вӧраяссӧ.

— Ме тай сёйны нинӧм эг и босьт. Купайтчыштам да бӧр гортӧ котӧрта.

— Сумка тыр со сёяныс менам, кыкнаннымлы тырмас.

Эз на удит саймовтчыны вӧр лэдзысьяслӧн посёлок, кыдзи детинаяслы паныд петіс ар сизимдаса, чукырӧсь чужӧма Дарья баб.

— Дона пиян, нуӧдлӧй йирсьыны и менсьым вердысьӧс, чӧскыд йӧлӧн юкталысьӧс. Ачым талун нёрпала, зэрмас, тыдалӧ, пӧрысь лыясӧй юкалӧны. Зэв мелі да кывзысьысь менам Катькаӧй. Час-мӧд йирсьӧдӧй асланыд кӧзаяскӧд. Ме тіянлы та пыдди слива компот сета.

Жора, коді радейтіс быдсяма юмовторсӧ, мигнитіс другыслы.

— Вай, сідзкӧ ассьыд Катькатӧ, — вочавидзис Жора.

Дарья баб пыраліс керкаас, петкӧдіс детинаяслы слива банка, сэсся чукӧстіс кӧзаӧс:

— Катюш, сё зӧлӧтӧй, лок ӧдйӧ. Нуръясьны ветлан. Катюк! Кӧн нӧ тэ?

— Ме-е-е, — керка сайысь петіс вель ыджыд кӧза да копыртліс юрсӧ.

— Тайӧ тіянкӧд здоровайтчис, ок ӧд тӧлка! Быд кыв гӧгӧрвоӧ, сӧмын сёрнитны оз куж. Ті кӧть эн ӧбидитӧй сійӧс.

— Эн пов, бабук. Ми сійӧс медся бура кутам видзны, лӧдзьяс ни номъяс оз лысьтны матыстчыны.

Чериа ты дорӧ регыд и воисны. Паськыд отъя ты нюжӧдчӧма, гашкӧ, километр кузьта. Ты помас тыдаліс Виктор пӧльлӧн тьӧскысь вӧчӧм ичӧтик чом. Зэригъясӧн сэтчӧ дзебсьывліс чери кыйысь и видзліс ассьыс кыйсян кӧлуйсӧ.

— Тайӧ асныра кӧзаясыс, ог кӧ домалӧй, пышйыны вермасны. Купайтчыныд весиг оз лэдзны, — бергӧдчыліс видзанторъясланьыс Виктор.

— Домавныс ӧд нинӧмӧн.

— Аддзам, пӧльӧлӧн чомъяс гез помъяс эмӧсь.

Виктор восьтіс чом ӧдзӧссӧ, пыраліс пытшкас, сэсся петкӧдіс куим гез пом.

Манькаӧс да Грунькаӧс регыдӧн и домалісны. Катька кӧза бӧрся вель дыр ковмис вӧтлысьны. Удайтчис сійӧс кутны сӧмын сы бӧрын, кор Виктор сетіс кӧзалы кык печенньӧ. Куимнан кӧзасӧ домалісны пуясӧ, мед пӧ йирсясны колӧкӧ, а асьныс детинаяс пӧрччысисны да мӧдісны купайтчыны тыын.

Купайтчӧм бӧрад и кынӧмныс мӧдіс нюкыртны, сёйыштны колӧ. Пырисны чомйӧ, Виктор пукталіс пызан вылӧ сумкасьыс став вӧлӧгасӧ, мый пуктыліс мамыс. Татчӧ жӧ пуктіс и Дарья баблысь слива банкасӧ. Чӧсмасисны дыр. Кор коли сӧмын Дарья баблӧн гӧснечыс, Виктор чом джаджйысь босьтіс пӧльыслысь кӧрт пань да шыасис Жора дорӧ:

— Кутам ӧтмындаӧн панявны. Кыкысь ме, мӧд кыкысь тэ.

Чӧскыд и вӧлӧма сливаыд, эз прӧста татшӧма ошкы сійӧс Дарья.

Паньыштас Виктор консервсӧ, чӧскыдысла синъяссӧ весиг куньлас, сэсся сетас паньсӧ другыслы.

Кор стеклӧ банкаын колины лыда сливаяс, Виктор паньыштіс эз кыкысь, а нёльысь. Тайӧс казяліс Жора да кутчысис паняс.

— Тадзнад абу честнӧ.

Заводитісны мырддьысьны дедыс пань вылӧ. Сэтчӧдз ышмисны, мый паньлӧн воропыс чеги. Виктор скӧрмис, кыпӧдіс гӧлӧссӧ.

— Тэ нӧ мый вӧчин? Тайӧ дедуклӧн паньыс, кодӧс вӧдитӧма сьӧрсьыс Ленинградсянь Чехословакияӧдз. Тӧдлас кӧ ачыс, тасмаалас менӧ. Со и пань воропас пас эм. «КМВ». Мӧд ногӧн кӧ, Кузиванов Михаил Васильевич.

— Ачыд тай чегин, — дорйысис Жора.

Виктор юрсӧ ӧшӧдӧмӧн кутіс аслас киын дедыслысь паньсӧ, сэсся шеныштчис да шыбитіс сійӧс тыӧ. Джуджыд ва дзебис кӧртторсӧ аслас жырйӧ. Вӧлі пань — и эз ло.

Кык лун мысти Викторлӧн дедыс висьталіс внукыслы:

— Лэччылам Чериа тыӧ, кулӧмсӧ колӧ видлыны.

Дедыслы паныд кыв детина шуны эз лысьт. Мӧдӧдчисны. Луныс вӧлі шоныд да гажа. Ытшкӧм видзьяс вывті лэбалісны бобувъяс, чеччалісны чиркъяс, сьылісны лэбачьяс.

Чери вель уна вӧлі пырӧма: кельчияс и сынъяс, гычьяс и ёкышъяс. Шеді весиг кило куима ӧти сир, коді пыжӧ пуктӧм бӧрын дыр кучкаліс бӧжнас.

— Аски, буретш, тэнад нимлун. Со тай Чериа тыыд абу вунӧдӧма, гундыр кодь сирӧс козьналӧма.

Воисны гортас водз на. Викторлӧн дедыс кыйдӧссӧ нуис столӧвӧйӧ, а сирсӧ кольӧдіс аслыс. Рытнас черисӧ керис да чуймис. Сирлӧн кынӧм пытшкас вӧлі чегӧм кӧрт пань!

— Сӧкъя тшак, ерӧмакань ва кукань... Комын во кыйся да татшӧмторсӧ первойысь аддза. И паньыс зэв тӧдса. Эз-ӧ нин сирыс менам чомйӧ гусясьны пырав?

Виктор сулаліс дедыскӧд орччӧн да чӧв оліс, вомсӧ поліс восьтыны.