АСНЫРА КӦЧ


Еджыд пася, тугъя бӧжа, кузь пельяса, табъя кока Кӧч лунтыр котраліс аслас пась кодь еджыд лым вывті да дугдывтӧг ошйысис пӧткаяслы да зверъяслы аслас небыд да мича паськӧмӧн.

— Кодлӧн нӧ меысь мича пасьыс эм? Тӧдӧмысь, некодлӧн абу и оз ло, — кузь пиньяссӧ жерйӧдлігтыр ошйысис сійӧ.

Лунъясыс лоины пыр шоныдджыкӧсь, топаліс лым. Кузь пельлы лои кокньыдджык котравны южмӧм лым вывті, майбыр, он вӧй. Ковмас кӧ, быд зверысь верман пышйыны: некод суӧдны оз вермы.

Тадзи оліс-выліс Кӧчильӧй-чойильӧй, некутшӧм шог эз тӧдлы. Пӧттӧдзыс гурчкас-сёяс пипу кырсь, быд паныдасьысь лэбачьяслы да зверъяслы бара ошйысяс аслас шоныд да мича пасьнас, сэсся водас восьсаинӧ, кытчӧ ёнджыка веськалӧны шонді югӧръясыс, да дыр мушвидзас.

А лым ляпкаліс и ляпкаліс. Кӧнсюрӧ шоръяс нин письтісны. Шондіыс вылітіджык пондіс кытшлавны. Дыр чӧв олӧм бӧрын выльысь варовмисны тӧвбыд вӧръясын олысь лэбачьяс. Асывъяснас гораа кургисны таръяс, котшкӧдчисны сьӧд гӧна, мича бӧжа дозмӧръяс. Дыр найӧ виччысисны тайӧ шуда лунъяссӧ.

И кӧчьяслы воис праздник, горзӧны вӧр тырнас, ворсӧны, вӧтлысьӧны ӧта-мӧд бӧрсяыс челядь моз. Сӧмын асныра Кӧч оз тыдав на пӧвстын.

«Кута тай котравны да ворсны, еджыд пасьӧй няйтчас!» — мӧвпалӧ Кӧч.

Кӧнсюрӧ мыччысисны нин лым улысь лудъяс, муяс. Лун и вой эз узьны шоръяс, уналысь пальӧдісны унсӧ, гажӧдісны дыр кад чӧж вугралысь пармасӧ.

Кор став лымйыс сылі, зверъяслы да пӧткаяслы овны лои ещӧ на кокньыдджык да гажаджык. Ӧні найӧ оз кынмыны и оз тшыгъявны. Кодсюрӧ зверъяс пиысь паськӧмъяссӧ нин вежисны. Еджыд кӧчьяс лоины рудӧсь, важсьыс мичаӧсь да сӧстӧмӧсь.

Сӧмын ӧтнас асныра Кӧч пыр на тривкъялӧ еджыд пасьӧн, важ моз нимкодясьӧ, шешъялӧ:

— Ме ӧні му вылас ӧтнам татшӧм мичаыс.

Кымынкӧ лун мысти аддзис сійӧс Тулыс да мӧдіс шензьыны:

— Мыйсяма тэ звер? Ме тэ кодьсӧ некор на эг аддзыв!

— Эн тӧд? Ме тугъя бӧжа, кузь пельяса, табъя кока Кӧч.

Асныра Кӧч бугжыля видзӧдліс Тулыс вылӧ, быттьӧ кӧсйис дивитны сійӧс.

— Ме ог кӧсйы ассьым мича да еджыд пасьӧс вежны.

— Каитчыны кутан аснырасьӧмсьыд. Бурӧн висьтала: веж ӧдйӧджык руд пась вылӧ.

— А вот и ог. Некод сійӧс менсьым мырддьыны оз лысьт. Кыдзи кӧсъя, сідзи и ола, мый муса, сійӧ и новла. Эн велӧд тэ менӧ, тугъя бӧжӧс, Тулыс.

Муніс Тулыс, весиг эз прӧщайтчы Кӧчкӧд.

Вежӧдісны коръя пуяс. Лудъяс, видзьяс вевттьысисны турунӧн, дзоридзьясӧн. Колины вежонъяс. Лунъясыс лоины шоныдӧсь, войясыс югыдӧсь, кузьӧсь. Тайӧ каднас сӧмын гажӧдчы да ов. Но асныра Кӧч лун и вой майшасьӧ-шогсьӧ: «Колӧма кывзысьны тӧлка Тулысыдлысь. Ӧні эськӧ верми зверъясысь да варышъясысь дзебсясьны. Еджыд пасьнад ылӧдз тыдала, быдӧн аддзӧны, кутны зільӧны».

Кӧч лунтыр куйлӧ бадь кустъяс пиын. Войнас здук кежлӧ петалас сёйны, няклялыштас небыд турун и бӧр дзебсяс бадь пӧвстӧ.

Пондыліс вӧзйысьны руд кӧчьяс дорӧ, медым лэдзисны сійӧс накӧд ӧтлаын овны, сэки эськӧ эзджык вӧв шуштӧм, но кӧчьяс матӧ эз сибӧдны.

— Кытчӧ нӧ ми босьтам тэнӧ татшӧмсӧ? Еджыд пасьнад тэ верст ылнаӧдз тыдалан. Тэ вӧсна миянлысь оланінъяснымӧс лёк зверъяс да варышъяс пондасны аддзыны. Ӧтнад нин кыдзкӧ ов.

Та бӧрын асныра Кӧч быдса лун майшасис. Омӧльтчис, лыыс да кучикыс сӧмын коли, син гуранъясыс вӧйины, табъя кокъясыс пондісны слабитны.

Асныра Кӧч дзикӧдз пикӧ воис. Мӧдӧдчис корсьны Тулысӧс. Дзебсясигтыр корсис быдса лун, мӧдӧс, а Тулысӧс некысь эз аддзы.

Коймӧд луннас кыпӧдчис джуджыд кыр йылӧ да мӧдіс горзыны:

— Тулыс! Кӧні нӧ тэ?

— Мый нӧ горзан, кузь пель? Он ӧмӧй тӧд, мый пӧткаяс, лэбачьяс быдтысьӧны, повзьӧдны найӧс верман!

— Ме... ме... Тулысӧс корся, сёрнитны сыкӧд кӧсъя, — нормис Кӧч.

— Сёрмин. Тулыс шойччыны нин муніс. Сы пыдди ӧні ме — Гожӧм. Мый тэныд колӧ? Кутшӧм мог суис?

Асныра Кӧч висьталіс Гожӧмлы аслас ыджыд шог йылысь, кутшӧм сьӧкыда сылы овсьӧ еджыд пасьнас.

— Менам аснырасьӧм вӧсна ставыс тайӧ лои, дона Гожӧм. Эг кывзысь Тулыслысь. Ачым аслым шог вӧчи.

Кӧчыд Гожӧмлы жаль лои. Вурис сылы руд пась ас сертиыс да мыччис.

— На, новлы да эн майшась. Мӧдысь сэсся некор нин эн аснырась! Кӧч улӧдз копыртчыліс Гожӧмлы, окыштіс сылысь шоныд плешсӧ да котӧртіс аслас чой-вок дорӧ.

Тривкъялӧ Кӧч да нимкодясьӧ аслас выль пасьӧн.


Гижӧд
Асныра кӧч
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1