ЧЕЛЯДЬДЫРСЯ ЁРТ


Паныдасисны найӧ карса универмагын. Уна йӧз пӧвстын кытшлалігӧн вочаасисны. Чукырӧссьыштӧма нин чужӧмыс да дзормӧма кӧсичаыс, но Борис пыр жӧ тӧдіс сыкӧд ӧти школаын коркӧя велӧдчысьсӧ. Мыйта эз зіль, сідзи эз и вермы казьтывны, кыдзи мортсӧ шуӧны. Мӧдыс сідзжӧ нюммуніс. Сідзкӧ, чужӧм сертиыс тӧдіс на и сійӧс. А кыдзи нӧ? Орчча сиктъясын чужӧмаӧсь-быдмӧмаӧсь. Ӧти школа помалӧмаӧсь. Сӧмын эз ӧти классын велӧдчыны. Ӧні карад паныдасигӧн кыкнанныслы кажитчис, быттьӧ ӧти семьяысь коркӧ петалӧмаӧсь, мед кӧть и оз нин помнитны ӧта-мӧдныслысь нимъяссӧ

— Тэ нӧ кытысь татчӧ усин? Сё во нин, гашкӧ, эг аддзысьлӧй, — нимкодя шыасис Борис.

— Гортӧ волі отпускавны мамӧс видлігмоз. Ӧні бӧр войвылӧ мӧдӧдча, — вочавидзис мӧдыс. А сэсся кык мужичӧй тэрмасьтӧг заводитісны висьтасьны асланыс олӧм-вылӧм йылысь. Кыдзи и век овлӧ дыр аддзысьлытӧм бӧрын, мыйӧнкӧ ошйысьыштісны, мыйкӧ вылӧ норасьыштісны.

Медбӧрын коркӧя тӧдсаыс друг кӧрыштліс чужӧмсӧ:

— Кывзы, пӧлинӧ, Ӧльӧксан Размысловыс ӧд тіян грездысь вӧлі?

— Кыдзи нӧ, — шуис Борис. — Ичӧтдырйи ми зэв ёна ладмывлім. Пыр ӧтлаын ворслывлім.

— Тӧда, тӧда, — торкис Борисӧс ёртыс. — Унаысь меным та йылысь висьтавліс челядьдырсӧ казьтылігӧн. Бӧръя помӧдзыс ӧд ӧти шахтаын уджалім.

— Мый нӧ лои Ӧльӧыскӧд? — дрӧгмунӧм гӧлӧсӧн юаліс Борис.

— А суис тай рӧкыд, — зумыша вочавидзис мӧдыс. — Кольӧм тӧлысьӧ кувсис. Удж вылысь локтігӧн сьӧлӧмсӧ топӧдӧма. Гортӧдзыс абу воӧма. А ӧд сэтшӧм вӧлі тӧлка да лада, зэв бура оліс гӧтырыскӧд, кык челядь колис. Пыр казьтыліс, колӧ пӧ коркӧ ас грездӧ ветлыны, мам-бать гуяслы копыртчывны, челядьдырся ёртъяскӧд аддзысьлыны. А эз тай удайтчы. Сэтшӧм олӧмыд, он тӧд, мый лун-вой вайӧ.

Тайӧ кывъяссьыс топавліс быдсӧн Борислӧн сьӧлӧмыс. Нӧшта недыр сёрнитыштӧм бӧрын найӧ разӧдчисны. Но Борис сідзи и эз вермы лӧньӧдны асьсӧ тайӧ шог юӧр бӧрас, сэтшӧм жаль лои Ӧльӧксаныс, Ӧльӧыс, челядьдырся медбур ёртыс. Ӧні весиг кыліс асьсӧ мыжаӧн быттьӧ сы водзын. Сыысь, мый та мында воӧн сідзи и эз слӧймӧдчыв аддзысьлыны, мый ачыс со ловъя да дзоньвидза, а Ӧльӧыс, вӧлӧмкӧ, тӧлысьысь дырджык нин кыз му улын. И быттьӧ бара ловзис Борислӧн синъяс водзын сійӧ уна во сайсяыс.

...Код тӧдас, мый кыскис найӧс ӧта-мӧд дінас. Гашкӧ, сійӧ, мый орччӧнӧсь керкаясныс, гашкӧ, вирныс ли, оласногыс ли лӧсяліс. Но кык детина пыр вӧліны ӧтлаынӧсь. Чӧд ли оз вотны, Эжва берегын ли арпиянӧс кӧвтны, лызьӧн ли исласьны мӧдӧдчасны, ёрта-ёртнысӧ пыр корсьӧны. Дерт, мукӧддырйи ворсігад дузмунласны жӧ, кывъяснысӧ мыччӧдлӧмӧн нерсьыштасны. Но видзӧдан да, здук-мӧд мысти бара нин бурасьӧмаӧсь. Борислӧн кӧ мамыс чӧскыд шаньга либӧ пирӧг пӧжалас, медводз ассьыс ёртсӧ пӧжаснас гӧститӧдас. Тӧдӧ, мый Ӧльӧыслӧн семьяыс гӧльджыка олӧ да оз сэтшӧм тшӧкыда удайтчыв видлыны чӧскыдторсӧ.

А кымынысь накӧд быдсяма нелючкиыс вӧлі, но, Ен сыкӧд, ставыс тай бура помассьыліс-а. Ӧтчыд кык друг некодлысь юасьтӧг мӧдӧдчисны вадор веретяӧ медводдза оз вотыштны. Кӧсйисны асьныс чӧсмасьыштны и гортсаяссӧ гӧститӧдыштны. Но колӧ жӧ сідз лоны, мый буретш гортаныс мӧдӧдчигӧн нин веськалісны гыма зэр улӧ. Тӧдлытӧг кытыськӧ кыпӧдчис ыджыд сьӧд кымӧр. Кӧсйисны пышйыны сыысь. А мӧдыс наысь тэрыбджык вӧлӧма. Нинӧм он вӧч, ковмис дзебсьыны сӧмын на чӧвтӧм зорӧд улӧ. Вылісянь чардалӧ-гымалӧ, муыс быдсӧн сыркмунлӧ. Зэрыс ведраысь моз кисьтӧ, гӧгӧр нинӧм оз тыдав. А кык ёрт пукалӧны зорӧд улын ӧта-мӧд бердас топӧдчӧмӧн да, мед полӧмнысӧ венны, ёрта-ёртныслы дугдывтӧг мыйкӧ мойдӧны. Гашкӧ, час-мӧд ковмис пукавны. А гортаныс, вӧлӧмкӧ, воштӧмаӧсь нин. Кыкнанныслӧн мамъясыс шогӧ усьӧмаӧсь: мыйкӧ пӧ, гашкӧ, и лои нин миян дитяяскӧд. Ок и сюравліс жӧ сэки Борислы да Ӧльӧксанлы: мӧдысь пӧ энӧ лысьтӧй верстьӧяслысь юасьтӧг кытчӧкӧ вӧрзьӧдчыны. Но кор нӧ налысь удитан юасьнысӧ? Водз асывсянь ӧд мамъясыс удж вылынӧсь. Да и пукавсяс мӧй гортын, кор ывлаас сэтшӧм гажа, лӧсьыд.

Мӧдысь со тадз жӧ кык друг мӧдӧдчисны вад дорӧ сэтӧрӧн чӧсмасьны. Видзӧдӧны да, вад таладорас пур ляскысьӧма. Кыкнанныслӧн сьӧлӧмъясыс сідзи и тіпкыны кутісны.

— Вай, — шуӧ Ӧльӧ, — пур вылас пуксьылам да вад шӧрас петалам.

А Борислы кыкысь корӧм оз ков. Ӧдйӧджык кайисны пур вылас да йӧткыштчисны кузь беддьӧн. Но ва шӧрас йӧткасигӧн налӧн кузь беддьыс сибдіс ва пыдӧс нюйтас да сідзи и коли. А сэк кості укшальмӧм тӧлыс кутіс вӧтлыны пурсӧ вад помланьыс сук эжӧр пӧвстӧ, кадъя берегӧ. Сулалӧны кык друг пур шӧрас да оз тӧдны, мый вӧчны. Кӧть бӧрд сэсся. Бур, мый чери кыйысь ӧти дядьӧ казялӧма да петкӧдіс аслас дзибрӧс веткиӧн пур вылын гуляйтысьясӧс. И бара сэки гортаныс кыкнансӧ велӧдыштісны: мӧдысь пӧ эн лысьтӧй пур вылӧ пуксьыны. Удтысьыд ӧд кодкӧ век нин эм. Сэки, дерт, Ӧльӧксан да Борис зэв ёна лӧгасьлісны верстьӧяс вылӧ. Сӧмын бӧрынджык лои гӧгӧрвоана, мый найӧс жалитӧмла жӧ тадзисӧ вӧчӧны верстьӧясыд, мед эз весьшӧрӧ лэчтавны быдтасъясныс да юрнысӧ кытчӧкӧ эз сюйны.

А кымынысь тӧвнас овліс сідзи, мый пӧттӧдз исласьӧм бӧрын кык друг ӧдва нин восьлалӧны гортланьыс. Гач и пальто йизьӧма. Киясыс турдӧмаӧсь. Борис сэки медводз веськӧдчывліс Ӧльӧксан ордӧ, мед сэні косьтысьыштны да вӧлисти нин гортас петкӧдчыны. Ӧльӧлӧн пӧчыс мыйкӧ вомгорулас меліника броткӧдчигмоз вӧтлывліс зонкаясӧс паччӧрӧ да сэсся мыччывліс кыкнанныслы зэв чӧскыд сэтӧра чай. И кык друг ас костаныс варовитігӧн оз тӧдлыны, кыдзи унмовсясны шоныд паччӧрад. Буретш коркӧ ӧтчыд со тадзи жӧ паччӧрын шонтысигӧн, Ӧльӧ да Борис сетісны ёрта-ёртныслы кыв: кӧть мый, а найӧ век лоӧны ӧтлаынӧсь, век кутасны, лоас кӧ сьӧкыд, локны ӧта-мӧдлы отсӧг вылӧ. Дерт, бӧрын кыкнанныс сӧмын серамсорӧн казьтывлісны ёрта-ёртныслы коркӧя сетӧм кывсӧ. Мыйсӧ он вӧчлывлы челядьдырйиыд да. Но сэки збыльысь кӧсйысисны некор не вунӧдны ӧта-мӧднысӧ, кӧні кӧть оз лоны.

Со тадзи и кольлі кык друглӧн во бӧрся во.

Ӧтчыд локтіс Борисыд Ӧльӧ ордӧ, а сійӧ йӧктӧ, муртса оз пӧтӧлӧкӧдзыс чеччав. Йӧктӧ да сьылігмоз лыддьӧдлӧ:

— А ме детдомӧ муна! Сэні гажа. Сэні выль мича костюм сетасны. А кымын выль ёрт лоӧ?..

Борис весиг шай-паймуні. Кодкӧд нӧ сэсся ворснысӧ кутас! Дерт, мукӧд тӧдса детинкаяс эмӧсь. Но сійӧ медсясӧ Ӧльӧ дорӧ велалӧма.

Ӧльӧлӧн мамыс, Малань тьӧт, пиыслӧн чеччалӧм вылӧ видзӧдӧ да сӧмын шога нюммуныштлӧ:

— Ок эськӧ ловъя кӧ вӧлі батьыд, эг жӧ сет детдомад да. А мый сэсся вӧчан. Ог вермы та ыджда араватӧ ӧтнамӧн вердны. Муніс тай вердысьным таладор югыдсьыс, эз юась миянлысь.

А Малань тьӧт дорӧ топӧдчӧмаӧсь Ӧльӧлӧн ичӧтджык чой-вокыс да оз тӧдны, мый вӧчны: бӧрдны али серавны. Ӧльӧлӧн со нимкодьысла кокыс джоджас оз инмав, а мамыс шогсьӧ.

Сэки гортас Борис юаліс мамыслысь, мыйла нӧ Ӧльӧсӧ детдомӧ сетӧны.

— Кыдзи нӧ та мындасӧ ӧти нывбаба вермас вердны да кӧмӧдны-пасьтӧдны. Найӧ со кымынӧнӧсь, а уджалысьыс ӧти. Да кор на нӧшта быдмасны, — вочавидзис мамыс Борислы Малань тьӧтлӧн жӧ кывъясӧн, а сэсся нюммуніс. — Гажтӧмтчыны на мӧдас Ӧльӧксаныд гортсьыс. Оз на эновт тэнӧ. Детдомыс ӧд орчча сиктын. Кутанныд аддзысьлыны школаад.

Но эз збыльмы мамыслӧн шуӧмыс. Сійӧ кадсяньыс эз нин кутны аддзысьлыны Ӧльӧксаныскӧд. Дерт, корсюрӧ паныдасьлывлісны, сёрнитлісны ӧттор-мӧдтор йылысь. Но сідз, пырмунігмоз. Кыдзи казяліс Борис, эз нин сэтшӧма быттьӧ Ӧльӧксансӧ кыскы сы дінӧ. Таысь шогӧдліс быдсӧн. Вунӧдны тай кутіс ёртыс коркӧ сетӧм кывсӧ. Сэтшӧм ӧмӧй дженьыд паметьыс?

Но мый сэсся вӧчан. Ӧні Ӧльӧксанлӧн дзик мӧд олӧм, выль ёртъяс. Дерт, коркӧя ёртасьӧмыд вуныштӧ. А, гашкӧ, тадзи и колӧ да. И вочасӧн Борис быттьӧ миритчис такӧд.

Школа помалӧм бӧрын сійӧ овмӧдчис карӧ да Ӧльӧксанкӧд сэсся некутшӧм йитӧд нин эз вӧв. Сӧмын корсюрӧ кывлывліс сылӧн ичӧтджык чой-воксянь, ыджыд вокныс пӧ войвылын, шахтаын уджалӧ. Борис тшӧктывліс висьтавны письмӧ гижиганыс, мед казьтыштасны, мый эз вунӧд томдырся ёртсӧ, мый пыр помнитӧ да сиӧ бура овны. Но ачыс эз жӧ некутшӧм письмӧ мӧдӧдлы. Ӧд важ ёртасьӧмыс и збыльысь вӧлі кусӧма. Ӧні сылӧн выль ёртъяс. А гортас гӧтыр, челядь котыр. Ӧти кывйӧн кӧ, некор письмӧяс йывсьыд мӧвпавны.

Но со во куим сайын друг воис Ӧльӧксансяньыс письмӧ. Гижӧма вӧлі, ола пӧ ог омӧля, гӧтыркӧд кык челядь быдтам, сӧмын тай пӧрысьӧ-нэмӧ гортысь да томдырся ёртъясысь куті гажтӧмтчыны. Морттӧ пӧ тай пӧрысь вылад збыльысь заводитӧ кыскыны сэтчӧ, кӧні чужлӧма. Письмӧас Ӧльӧ корис Борисӧс: волан кӧ командировкаӧ татчань, пырав ме ордӧ, пызан сайын пӧ пукалыштам да казьтыштам коркӧя олӧмсӧ, кокниджык пӧ лоӧ лов вылын.

Борис и збыльысь ветлывліс удж кузяыс республика пасьта. Та йылысь тӧдӧ, вӧлӧмкӧ, Ӧльӧыс да сійӧн и корӧма. И позьӧ ӧд вӧлі аддзысьлынысӧ...

Коркӧ Борис веськаліс жӧ войвывса карас. Медводз шуис вӧчны ассьыс уджсӧ, сэсся быть пыравны томдырся ёрт дорас. Эз тӧдлы, кыдзи удж саяс коли кадыс. А медбӧръя лунас, кор кӧсйӧ нин вӧлі мӧдӧдчыны Ӧльӧксанлӧн патераӧ, став уджсӧ помалӧм бӧрын, сылӧн выль ёртъясыс локтісны веськыда гостиницаӧ асланыс сёян-юанӧн. Борис эськӧ заводитліс жӧ пыксьыны да гӧгӧрвоӧдны, колӧ пӧ важ друг дорӧ ветлыны. Но эз и кӧсйыны кывзыны сійӧс. Удитан на пӧ аддзысьлынытӧ.

Но мый сэсся вӧчан? Ковмис кывзысьны. Ӧткажитны налы кыдзкӧ эз жӧ вӧв лӧсьыд. Асьсӧ такӧдіс сійӧн, мый коркӧ мӧдысь век жӧ аддзысьласны.

Но лоис сідзи, мый сэсся тайӧ карас эз нин волы. Сӧмын телефон пыр коркӧ звӧнитліс Ӧльӧыслы да висьталіс ставсӧ, кыдзи вӧлі да мыйла эз удайтчы аддзысьлыны. Ӧльӧксаныс сэки дӧзмискодь быдсӧн. Мӧдысь волігӧн пӧ быть нин пырав. Борис бара кӧсйысис.

И со друг тайӧ нем виччысьтӧм юӧрыс, код вӧсна быттьӧ мыйкӧ чеги, быттьӧ мыйкӧ ори Борислӧн морӧсын. Мыйла нӧ эськӧ сэки став вылас эз ӧвтышт да эз кежав Ӧльӧксан дінас. Ӧд сійӧ вӧлі коркӧ медбур другӧн...

Кытчӧдз олас таладор югыдас, Борис пыр кутас лыддьыны асьсӧ мыжаӧн Ӧльӧксанлӧн лов водзын. Вештыны позьтӧм мыж лоис.


Гижысь: 
Гижӧд
Челядьдырся ёрт
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1