СЁРМӦМ ДЗОРИДЗЬЯС


Со эськӧ и воссисны дзоридзьясыд. Мичасьыс-мичаӧсь. Астраяс, гладиолусъяс, флоксъяс, розаяс. Пӧттӧдзыд кыскав нырнад налысь кольмӧдана чӧскыд дуксӧ. Нимкодясь сьӧлӧм бурмытӧдзыд. Збыльмисны Марусялӧн дзоридзьяс быдтӧм йылысь важся мӧвпъясыс. Медбӧрын лоисны жӧ сылӧн аслас сьӧлӧм бурмӧданторъяс. Мыйта да кутшӧм колӧ. Сӧмын тай эз вӧв ёна нимкодь на вылӧ видзӧдігӧн. Сы вӧсна, мый дзикӧдз висьмӧдчыны кутіс сійӧ. Ӧні дзоридзьяс вылӧ видзӧдігӧн синваыс сідзи и доршасис. Воӧны эськӧ зэв ёна найӧ Марусялы сьӧлӧм вылас. Но вын-эбӧсыс мукӧддырйи оз тырмы нимкодясьны. А сетыштіс на кӧ эськӧ Енмыс водзӧ вылӧ дзоньвидзалунсӧ. Мед нӧшта олыштны свет вылас да унаысь на аддзывны ас киясӧн быдтӧм дзоридзьяссӧ. Но со тай сьӧлӧмыс мукӧддырйи поткӧдӧмӧн поткӧдӧ, сӧмын лекарство и отсавлӧ. А бергӧдчывны кӧ эськӧ важас, эз жӧ сэтшӧма кут тэрмасьны, эз жӧ сэтшӧма вын-эбӧс жалиттӧг пессьы. Дзоньвидзалуныд тай донаджык вӧлӧма. Он мӧвпыштлы, мый коркӧ кутан каитчыны сійӧс весьшӧрӧ таргайтӧмысь. А ӧні мый, киссьӧм ватӧ он нин курав.

...Ачыс Маруся коркӧ сиктын чужліс-быдмыліс. Сэсся велӧдчӧм бӧрын уна мукӧд моз карӧ жӧ овмӧдчис. Но сиктысь эз торйӧдчыв. Быд гожӧм волывліс чужанінас. Радейтліс ветлыны вӧрӧ тшак-вотӧсла, ноксьыны град йӧрын, кӧні быдторйыс сылӧн вӧлі быдмӧ. Но сӧмын ӧтитор майшӧдліс: ылынкодь вӧлі чужан сиктыс карсяньыс. Слӧймыліс волыны сэтчӧ сӧмын отпускъяс дырйи да корсюрӧ шойччан лунъясӧ. А град выв пуктас бӧрсяыд ӧд быд лунъя дӧзьӧр колӧ. Сэк жӧ вӧрыд и кар бердад эм. Кор томджык вӧлі да бать-мамыс ловъяӧсь, окотапырысь на волывліс сиктӧ, но сэсся бӧрынджык и некод дорӧ ёнасӧ лои ветлыны. Бать-мамыс шойна вылӧ век кежлӧ унмовсисны. Чой-вокыс быдмисны да сідзжӧ разӧдчисны коді кытчӧ. И некод вылӧ лои кольлыны зіль да кужысь киясӧн пелькӧдӧм град йӧръяссӧ. Сэтчӧ жӧ пыравлыны кутісны сылӧн пуктасъясла кодъяскӧ. Тӧдісны, мый некодысь повны, некод на бӧрся кыйӧдчыны оз кут. Ачыс ӧд кӧзяйкаыс карын.

А удж кузя пӧдругаясыс важӧн нин чуйдісны Марусяӧс, ӧтка нывбабаӧс, вӧр участок босьтны да дача лэптыны.

— Чӧв, ланьтӧй! — шулывліс Маруся налы. — Мый вылӧ нӧ ме сійӧс лэпта. Верӧсӧй кадысь водз муніс мӧдар югыдас. Сійӧ кӧ эськӧ вӧлі, колӧкӧ и смелмӧдчи на. Сэсся ӧд и челядьӧй муртса кок выланыс заводитісны сувтны. Кӧть эськӧ и ас кошта вылӧ нин петісны, но пыр на лоӧ налы отсыштны. А дачаыд ӧд, тӧда, ыджыд рӧскод кутас корны.

— Эн пов! — такӧдісны сійӧс пӧдругаясыс. — Босьт участоксӧ. Ачыд он тӧдлы, кыдзи дачаыд кыптас. Босьтчан уджас да ставыс вочасӧн кутас артмыны. И ми моз жӧ сэсся быд лун дачаад мӧдан ветлыны.

— Тіянлы ӧд кокни шуны, — ышловзьыліс Маруся. — Верӧсъясныд со ставсӧ вӧчӧны, ті налӧн мыш сайын сӧмын курганныд. А меным нӧ коді кутас отсавны? Кыдзи ставыс артмас?

— А челядьыд нӧ мый вылӧ? — эз сетчыны Марусялӧн ёртъясыс. — Кык пиӧс тай со коркӧ кості удитӧмыд быдтыны. Верстьӧӧсь нин. Тырмас найӧс пӧвадитны. Мед тшӧтш отсыштасны. Абу ӧд ӧтнадлы вылӧ сійӧ. А налы тшӧтш дачасьыд кутас вичмыны.

— Сідз эськӧ да, — рама вочавидзліс Маруся да эз нин нинӧм воча шулы. А аслыс и збыльысь пыр окотаджык и окотаджык лои дачасӧ лӧсьӧдны. Збыльысь ӧд зэв уналӧн сійӧ эм. Удж вылын пӧдругаясыс тшӧкыда сы йылысь и сёрнитӧны, коді мый быдтӧ да ыджыд-ӧ урожай босьтӧ. Артмывліс на серти, мый дачатӧгыд некыдз оз позь. Сэсся ӧд сійӧ дзик кар бердас. Весиг уджалан лун помлань позьӧ автобусӧн журкнитлыны. А сиктӧдз ветлыны ылынкодь, да и туйыс лои дона. Рӧскодыс мыйта овлӧ быд ветліг-мунігӧн. Отсӧгыс жӧ сэні дзик некодсянь нин абу. Да и ачыс Маруся арлыда кутіс лоны. Абу кокни та ылнаӧ ветлыны да сэні пуктыны-быдтыны, мый лолыдлы колӧ. А тані ставыс син улад. И тӧдчымӧн донтӧмджык лоӧ.

Дерт, жаль жӧ эськӧ горт дортӧ эновтны. Синва петмӧн жаль. Сэні ӧд чужлӧма-быдмылӧма. Сэні коллялӧма челядьдырся медся гажа кадсӧ, код йылысь колисны сӧмын югыд казьтылӧмъяс. Но мый сэсся вӧчан. Он кӧ нин вермы сэтшӧм тшӧкыда сэтчӧ ветлыны. Кӧть дзикӧдз чужанінсӧ оз жӧ вунӧд. Кутас жӧ коркӧясӧ волывлыны. Сӧмын оз нин сэтшӧм тшӧкыда. И град йӧр вӧдитны сэні оз нин босьтчы.

А син водзас сэки сылы пыр и сувтліс аслас стрӧиттӧм на дачаыс. Мойдвывса ичӧтик терем кодь. Мичаник. Лӧсьыдіник. Орччӧн пывсян, юкмӧс, теплица. А град вылас мыйыс сӧмын абу! И гортса оз, и лук, и свеклӧ, и укроп, и картупель. Теплицаын со веж коръяс пӧвстын ӧшалӧны да лунысь-лун ёнмӧны ӧгурцы да помидор. Но медся мусаӧсь Марусялы дзоридзьяс, кодъяс быдмӧны градъяс помын да кодъяс бӧрся сійӧ торйӧн нин сюся видзӧдӧ. Сэтшӧм чӧскыд дукӧн ӧвтӧ насянь, мый сьӧлӧмыд топавлӧ нимкодьыдла. И ставыс тайӧ сылӧн аслас. Тані сійӧ коллялӧ став шойччан лунъяссӧ. Град йӧрын пӧттӧдз ноксьӧм бӧрын пывсьӧ-мыссьӧ аслас пывсянын да сэсся водӧ шойччыны. И сэтшӧм чӧскыда узьсьӧ да шойччыссьӧ тані. Дерт, бӧрынджык, арланьыс и став сикас град выв пуктасыс сылӧн тырыс. Пызаныд чегӧ. Оз нин ков лавкаысь ньӧбны..

...И медбӧрын Маруся смелмӧдчис, ыштіс уджвывса пӧдругаясыслӧн сёрни-басни вылӧ да ньӧбис аслыс участок кутшӧмкӧ козъя-пожӧмаинын. Тасянь и заводитчис сэсся сылӧн немортнога уджыс да то ӧтитор, то мӧдтор вӧсна помтӧм тӧжд-майшасьӧмыс. Кокни ӧд шуны, мый дача босьтчин стрӧитны. А видлы сійӧс кыпӧдны ӧткӧн, нывбаба киясӧн. Сэтчӧ жӧ, кор пияныс эз ошкыны мамыслысь тайӧ зэв смел воськовсӧ да ӧні эз ёна окотапырысь отсасьны. Кымынкӧ «оз ков», «мыйла таӧ босьтчин», «сӧмын виан асьтӧ» кывліс жӧ Маруся насянь. Но босьтчӧма кӧ, сэсся сёр нин коснытӧ.

Кор Маруся медводдзаысь тувччис аслас участок вылӧ, весиг шемӧсмис. Сылӧн син водзын вӧлі тшем вӧр. Багатыр кодь козъяс да пожӧмъяс. На костӧ тӧрӧдчӧмаӧсь кыдзьяс да пипуяс. Нӧшта улынджык нэриник бадьяс, чӧдлач да чӧд кустъяс. Кӧнсюрӧ крестасьлӧмӧн куйлісны важ, сісьмӧм нин пӧрӧм пуяс. Ӧти кывйӧн кӧ, нэмӧвӧйся вӧр. И колӧ ставсӧ сійӧс пӧрӧдны, мыръяссӧ бертны да сотны, пӧрӧдӧм вӧрсьыс стрӧитны керка да пывсян, а сэсся и градъяс лэптыны. Кор на ставыс тайӧ артмас? Марусялӧн ӧти здукӧ чужліс весиг мӧвп — ӧткажитчыны участоксьыс. Ен сыкӧд, кыдзкӧ-мыйкӧ сідз нин дачатӧгыс олас. Но та бӧрын пыр жӧ пиняліс да дивитіс асьсӧ. Кутшӧм жӧ сійӧ полысь вӧлӧма! Да ӧд сиктын чужліс-быдмыліс, а эз кӧнкӧ асфальт вылын тӧв чужъяв. Став сиктса уджыс сылы тӧдса. Ковмас кӧ и чера уджӧ на кутчысьлас. Босьтчӧма кӧ нин, колӧ вӧчны. А то пӧдругаясыс сы вылын серавны кутасны.

И сэксянь Маруся водз тулыссянь да сёр арӧдз, быд шойччан лунӧ да став отпускъяссӧ коллявліс аслас дачаын. Дерт, дӧва мортыдлӧн эз ставыс сэтшӧм гылыда мун. Видзӧдлывліс орччӧн ноксьысь сусед-мужичӧйяс вылӧ, кутшӧм кужӧмӧн да тэрыба найӧ черъяснаныс вӧдитчӧны да завидь босьтліс. Тӧкӧтьӧӧн и весалісны участокнысӧ. И со нин кыпӧдӧны мичасьыс-мича короминаяс. Быдӧн зільӧ мыйӧнкӧ ошйысьыштны ёрта ёрт водзас. То сигӧр вылас пуысь вӧчӧм зэв мича петук юр ӧшӧдас, то кильчӧ верандасӧ сідзи краситас-баситас, мый видзӧдан да збыльысь завидьыд босьтӧ, то жаравеча юкмӧс вӧчас. И кор налӧн кадыс быдлаӧ тырмӧ, кор найӧ быдтор удитӧны вӧчны? Но аслыныс ӧд вӧчӧны. Со и зільӧны. А сылӧн муртса на панӧма. И синваыс та бӧрын петавліс Марусялӧн. Но сэсся нӧшта нин скӧрмывліс ас вылас да нӧшта на ярджыка босьтчыліс уджӧ.

Збыльысь эз вӧв кокни сылы. Пӧрӧдчигас корлывліс отсӧг вылӧ верстьӧ пиянсӧ. Но найӧ велалӧмаӧсь карса кокни олӧм дорад да ӧтдортчисныджык сьӧкыд уджсьыд. Дерт, эз жӧ лысьтлыны ӧткажитны мамыслы да корсюрӧ волывлісны. А мыйта нокыс вӧлі пуяссӧ лебёдкаӧн пӧрлӧдлігӧн. Пияныс черӧн гӧгӧр кералӧны пожӧмлысь либӧ козлысь подув вужъяссӧ. А Маруся сэк кості зэвтӧма лебёдка да став вынсьыс йӧткӧ воропӧдыс то ӧтарӧ, то мӧдарӧ. А пуыс оз сетчы. Оз кӧсйы пӧрны. Дона сылы олӧмыд. Ружтӧ лёкысь да нора ышлолалӧ, быттьӧ збыльысь норасьӧ кодлыкӧ. Кӧть эськӧ гӧгӧрыс став вужъяссӧ нин кералӧма, но багатыр кодь пу сӧмын муртса лайкъялӧ, кытчӧдз пияныс оз матыстчыны мамыс дорӧ да ӧтвылысь заводитны йӧткавны лебёдка воропсӧ то ӧтарӧ, то мӧдарӧ. Пыр сьӧкыдджык йӧткавны воропсӧ. Ышкӧны-пушкӧны мудзӧмысла пӧрӧдчысьяс. Медбӧрын пуыд сетчыны жӧ кутӧ да нӧшта нин гораа ружӧктӧ, а сэсся ыджыд горӧн швачкысьӧ-пӧрӧ орччӧн сулалысь пуяс костӧ. И тадзи зэв унаысь лоӧ зэвтлыны лебёдкасӧ. А сэсся колӧ увйыны пуяссӧ. Чинтавны найӧс колана кузьта кражъяс вылӧ, мед керка лэптыны шогмисны да кырссьыны гогынӧн. А мыръяссӧ перъявны да сотны.

Ок и сюрлывліс жӧ мудзыс Марусялы. Сьӧкыд удж вӧснаыс юр вежӧрыс бергӧдчыны кутліс. Но шойччыштас да бара водзӧ. А выльлунъясӧ удж вылас локтӧм бӧрын весиг эз ас садяс быттьӧ вӧвлы. Ки-кокъясыс рудзмунӧмаӧсь. Дзик кутшӧмкӧ пӧрысь пӧч моз кабинет кузя лётъялігтырйи ветлӧдліс. Абу небось аслас пӧдругаяс кодь, кодъяс сӧмын пышкайяс моз чивъялісны сы дорті. Вежон помланьыс тай бӧр жӧ веськавліс мудзыс. А сэні со бара выль «шойччан» лун. Дерт, кодкӧ, гашкӧ, и шойччыны кутас, а сійӧс дачаын удж виччысьӧ. Кад нин и керка места дасьтыны да важӧн нин кырссьӧм керъясссӧ чукӧртны.

Эз сӧмын верстьӧ нин пияныс тайӧ кадас отсасьны сылы. Ковмис медавны керкасӧ тшупны бокӧвӧй йӧзӧс. Ачыс ӧд Маруся абу мужичӧй, эз тшупсьывлы. Кӧть эськӧ ӧні выль керка лэптігӧн и черӧ тшӧтш кутчысьліс. Тшупсьысь мужичӧйяс первойсӧ серамсорӧн видзӧдлывлісны киас чера нывбаба вылӧ. Дивӧ кодь налы вӧлі тшупсьысь нывбабаыд. Но кор аддзисны, мый кӧть оз сэтшӧм мичаа да шыльыда, а век жӧ сылӧн мыйкӧ артмӧ, эз сэсся серавны. Мӧдарӧ, пыр велӧдыштісны, кыдзи мый бурджыка вӧчны. Ӧти матыстчас оз вермы терпитнысӧ да шуас:

— Тэ, нылӧй, чертӧ со этадзи кут, мед стӧчджыка инмас.

Сэсся видзӧдлас, кыдзи Маруся сылӧн велӧдӧм серти черсӧ кутӧ да зумыша шуас:

— Абу жӧ эськӧ тайӧ нывбаба удж да.

А Маруся сӧмын югнитлас скӧрысь сы вылӧ синнас. Сэсся кодкӧ мӧд небыдика вештыштас кинас чера Марусяӧс:

— Часлы, ме лӧсьӧдышта, а тэ неуна шойччышт.

Мужичӧйыд мужичӧй и эм. Некымынысь черӧн инмӧдчылӧм бӧрын сэтшӧма мича паз артмӧ, мый аслыс Марусялы нимкодь.

Коркӧ сэсся чом кодь керкаыд и вевт улӧ воис. Но ӧд колӧ на и пывсян лэптыны, и юкмӧс кодйыны, и потшны участок гӧгӧрсӧ. Мыйта вын-эбӧс та вылӧ ковмис Марусялы, ӧтнас Енмыс тӧдӧ. Синсьыс би петмӧн зілис. Гӧгӧрвоис, мый отсӧгыс сылы сэсся пӧшти некодсянь. Пияныс оз жӧ быд пӧраӧ эштыны. Налӧн асланыс тӧжд-могъяс. Со и ичӧтик пывсянсӧ сылы сӧмын паннысӧ отсалісны, а сэсся сійӧ ачыс посньыдик керъясысь стрӧйбасӧ тшупис, гезйӧн лэпталіс вылыс керъяссӧ. Быдторйӧ ковмис велӧдчыны. Сӧмын юкмӧссӧ тай кодйыны пияныс жӧ волісны-а.

Кутшӧм нимкодь ӧні вӧлі Марусялы, кор аддзис, мый и сылӧн, кыдзи и мукӧдъяслӧн, керкаторйыс лои. Эм нин юр сюянін. Позьӧ узьлыны тані. Шойччыны карса гора шыясысь. Дерт, кутшӧм шойччӧм дачаад, зіль кӧзяйка туйӧ кӧ асьтӧ пуктан. Тані век тырыс нокыд. Колӧ ӧдйӧджык лэптыны нэмӧвӧйся мусӧ, градъяс вӧчавны, вынсьӧдны найӧс да пуктыны-кӧдзны, мый лолыдлы колӧ.

Кузя-визяӧн эштіс жӧ Марусялӧн дачаыс. Но кымын гожӧм ковмис пессьыны коркӧя козъя-пожӧма вӧраинын. Быттьӧ нинӧм нин сэсся оз ков вӧчны. Градъяс вылын ставыс сідзи и нюжӧдчӧ-кайӧ вывлань. Мыйыс сӧмын сылӧн сэні оз быдмы. А градъяс помланьыс мичасьыс-мича дзоридзьяс, кодъясӧс Маруся сэтшӧм ёна радейтӧ. Ачыс ветлӧдлӧ градъяс костӧд. Весалыштас ёгсӧ, сулалыштас дзоридзьяс дорын, налысь чӧскыд дуксӧ нырнас кыскигӧн. А сэсся рытланьыс ломтӧ пывсян да пывсьӧм-мыссьӧм бӧрын рытывбыд пукалӧ то веранда вылын, то керкадорса лабич вылын. Кывзӧ лэбачьяслысь сьылӧм-дзользьӧмсӧ да аслыс оз эскыссьы, мый ставыс тайӧ сылӧн. Кӧть мый, а оз на быд нывбаба сы моз сяммы аслас киясӧн дача кыпӧдны. А сійӧ со босьтчис и вӧчис. Дерт, и пияныс, и бокысь медалӧм мужичӧйяс отсӧгӧн жӧ. Но эз тай повзьы. Стрӧитіс. Бокӧвӧй мужичӧйяс бӧрынджык нин шензьылісны ас костаныс Маруся вылӧ видзӧдлывлігӧн, кытысь пӧ тайӧ аньыслӧн та мында зільлуныс да вын-эбӧсыс? Миянлы пӧ и то лоӧ пӧсь петтӧдз уджавны, а сійӧ пӧ весиг оз быттьӧ и мудзлы. И ошкывлісны нывбабаӧс син водзаныс. А Маруся сӧмын гӧрдӧдліс тайӧ ошкӧмсьыс. Но тӧдісны кӧ эськӧ найӧ, кутшӧм ёна сійӧ мудзлывліс. Сӧмын некутшӧма эз петкӧдлы мудзӧмсӧ йӧз водзын. А весиг збояліс на. Такӧдліс асьсӧ сійӧн, мый мӧдысь дачаас кутас сӧмын шойччыны волывлыны да пияныслы жӧ сылӧн стрӧйбаыс кольӧ. Но со дась нин дачаыс, а век жӧ абу быд здукӧ Марусялӧн сьӧлӧмыс ас местаас. Медсясӧ сы вӧсна, мый весиг ӧні оз ошкыны пияныс Марусялысь дача вӧснаыс дугдывтӧг пессьӧм-вийсьӧмсӧ.

Со тӧрыт на кыкнан пиыс кымынӧдысь нин бара кутісны вензьыны мамыскӧд.

— Мамук, висьтав меным, мый тэныд оз тырмы? — юаліс ыджыдджыкыс. — Мыйла тэныд сэтшӧма колӧ дачаыс? Артыштны кӧ, тэ дас пӧв унджык нин рӧскодуйтін сы вылӧ, мыйта сійӧ збыльысь кутас сетны. А ачыд со узьӧм ни олӧм он аддзыв. Весиг зумышджыкӧн кутін лоны. Олім нин эськӧ кыдзкӧ-мыйкӧ тэнад дачатӧг.

А ичӧтджык пиыс сэк кості быттьӧ биӧ карасин койыштіс:

— Бурджык эськӧ, гежӧдіника кӧ ас чужан сиктад бӧр кутін ветлӧдлыны. Ми, кык вок, вӧлім неважӧн сэні да зэв ёна дивитісны йӧзыс, мый вунӧдны кутім ассьыным сиктнымӧс. Збыльысь ӧд пӧль-пӧчлӧн керкаыс сідзи идӧртӧг и коли сулавны. Некодлы быттьӧ сійӧ оз ков. А тэтӧг ми огӧ жӧ лысьтӧй сэтчӧ пыравнысӧ.

Сьӧлӧмсӧ Марусялысь кырыштісны сэки тайӧ кывъясыс. Сэтшӧм эз ло лӧсьыд сылы мыйлакӧ и пиян водзас, мый дивитісны сійӧс чужан сиктас дыр волытӧмысь, и ас водзас, мый збыльысь вунӧдны кутіс бать-мамыслысь гуяссӧ. Но правдайтчыны на быттьӧ кӧсйис:

— Тіянлы жӧ ӧд стрӧиті дачасӧ. Мӧдысьджык ог кут вермыны да ог кӧ нин ло сэсся, тіянлы сійӧ кольӧ. Кутанныд сэні и аслыныд пызан вылад мыйсюрӧ быдтыны, и пывсьыны-мыссьыны шойччигмоз волывлігӧн.

Но ыджыдджыкыс бара торкис мамсӧ:

— Дачаад ӧд ноксьӧмыс унджык сюрлӧ. А миянлы гожӧмнас окота и шойччыштны. И вӧр-ваӧд келалыштны, и кытчӧкӧ бокӧджык, ыджыд каръясӧ волыны. А тэ ӧд, мамук, лӧгась кӧть эн, дачасьыд ӧтдор нинӧм эн кут аддзыны. Весиг со омӧльтчин быдӧн.

Эз тӧд, мый вочавидзны Маруся пияныслӧн татшӧм кывъяс вылас. Дерт, найӧ карын быдмисны. Велӧдчӧм йӧзӧн лоисны. И найӧс оз сэтшӧма кыскы му дорас. А сійӧ сиктса мортӧн на асьсӧ лыддьӧ. Велалӧма вӧлі ичӧтдырсяньыс на мамыскӧд орччӧн гожӧмъяснас град йӧрын ноксьыны. Да и кыдзи нӧ сэсся град выв пуктасъястӧгыс. Збыль, лавкаын ставыс тайӧ эм. Но ас быдтӧмыд век жӧ нин ас. Век нин чӧскыдджыка пырӧ. Но мыйлакӧ тай оз кӧсйыны гӧгӧрвоны сійӧс пияныс.

Дерт, дзоньвидзалун йывсьыд найӧ стӧча казьтыштісны. Ӧні, кор дачаыс дась нин и ставыс сэні пушкӧ-быдмӧ да дзоридзалӧ, пыр тшӧкыдджыка Марусяӧс кутіс топӧдлыны сьӧлӧм бердтіыс. Кӧть эськӧ дача пантӧдзыс сыысь дзоньвидзаджыкыс ас арлыдаяс пӧвстын ӧдвакӧ сюрліс. Кымын во оліс да эз тӧдлы некутшӧм висьӧм. Пыр кыліс асьсӧ збодерӧн. А ӧні мый? Сылӧн уджвывса пӧдругаясыс век на важ кодьысӧсь, кор сійӧ сэтшӧм жӧ визув вӧлі, а Маруся гӧрбыльтчыштіс тайӧ вояснас, чужӧм вылас чукыръясыс содыштісны, син гуранъясыс вӧйисны. А дерт. Абу ӧд кокни нывбабалы некымын воӧн лэптыны татшӧм теремтӧ. Мыйта лои тайӧ каднас котравны лавкаясті, базаясті, шыӧдчывны коммерсантъяс дінӧ, чуктӧдны абутӧм нин сьӧмсӧ то кутшӧмкӧ плака, то кирпич, то шипер, то куйӧд вылӧ. Быдторйысь колӧ мынтысьны. Гашкӧ, и збыльысь правӧсь пияныс. Рӧскодыс зэв ыджыд лоис. И кор на ставыс тайӧ бурӧн бергӧдчас. Кымын узьтӧм вой дугдывтӧг майшасьӧм вӧснаыс коли Марусялӧн. Тӧдліс кӧ эськӧ кодкӧ. Сэтчӧ жӧ ӧд и збыльысь мужичӧй пыдди ковмыліс уджавны. Сы мындаысь сьӧкыдторъяссӧ лэпталіс. Со ставыс тайӧ и тӧдчыны кутіс сьӧлӧм вылас.

...Ӧні Маруся гожӧмъяснас важ моз ветлывліс дачаас. Ёнджыкасӧ ноксьывліс ӧтнас. Пияныс, кодъяс тайӧ каднас гӧтыраӧсь и котыраӧсь удитісны лоны, сідзи и эз велавны мамыслӧн дача дінас. Корсюрӧ тай волывлісны жӧ, кор мамыс мырдӧн-сорӧн корліс аслыс отсӧг пыдди то куйӧд новлыштны, то градъяссӧ отсавны гӧрыштны, то нӧшта кутшӧмкӧ сьӧкыдджык удж бергӧдны. Сэки Маруся ас тӧдлытӧгыс бара заводитліс висьтавлыны пияныслы, мый сійӧ таво кутас вӧдитны дачаас да ыджыд-ӧ урожай босьтас. Но пияныс кыдзкӧ гӧгӧрвотӧма да весиг жаляддза видзӧдлывлісны мамыс вылӧ. Кывзісны жӧ эськӧ, эз торклыны сійӧс. Но тӧдчӧ вӧлі, мый найӧ дзик мӧдтор йылысь мӧвпалісны. Жаль вӧлі налы мамыс, мый сӧмын дачаыс и лоис сылӧн олӧмын медтӧдчананас да код вӧсна сійӧ ёна водзджык пӧрысьмис. Но эз лысьтны ӧбӧдитны асланыс кывъясӧн. Мед пӧ нин висьтасьӧ пӧттӧдзыс. Но Маруся казявліс пияныслысь чӧла кывзӧмсӧ да пыр жӧ гӧгӧрволіс, мый найӧс эз вӧрзьӧд сылӧн висьтасьӧмыс. Та бӧрын сійӧ ачыс ланьтліс да зілис гӧгӧрвоны ас кежысь, коді прав тані, сійӧ али сылӧн пияныс.

Веськыда кӧ ӧд, збыльысь сідзи и лои. Верӧс кулӧм бӧрас регыд мысти дачаыс и кутіс босьтны сылысь став олӧмсӧ. И эз нин сэсся таысь кындзи нинӧм кӧсйы тӧдны. Да сійӧ ӧмӧй сӧмын татшӧмыс? Со кымынӧн быд лун ветлывлӧны кар сайӧ, асланыс дачаясӧ. Став автобусыс век тыр йӧзӧн. Дерт, кызвыныс арлыдаӧсь жӧ. Налӧн, кыдзи и Марусялӧн,став олӧмыс бергалӧ асланыс дача гӧгӧр. Автобусӧ пуксьӧм бӧрын пыр кылан ӧти и сійӧ жӧ сёрни, коді мый пуктіс, кыдзи дӧзьӧритӧ да уна-ӧ кӧсйӧ арнас босьтны. Мӧдтор насянь сэсся сьӧкыд мыйкӧ кывны. А том йӧзыд дачаад и збыльысь оз унаӧн ветлыны. Найӧ ӧд, кыдзи и сылӧн пияныс, мӧдджык олӧмӧн олӧны.

Но, гашкӧ, сійӧ збыльысь абу прав. Бӧръя кадас тай гортыс пыр тшӧкыдджыка и тшӧкыдджыка вӧтӧ уськӧдчывлӧ-а. Быттьӧ кодкӧ корӧмӧн корӧ сійӧс сэтчӧ. Маруся эз нин ӧтчыд казьтыштлы чужан сиктсӧ, кодӧс сійӧ бӧръя воясӧ пӧшти вунӧдіс дача вылас ноксьӧм вӧснаыс.

Но сэсся татшӧм мӧвпъяс бӧрас Маруся важ мозыс яра босьтчыліс ноксьыны, дугдывтӧг мыйкӧ зэв тэрмасьӧмӧн вӧчис, мед лӧньӧдны ассьыс майшасьысь сьӧлӧмсӧ. И буретш тайӧ кадас сьӧлӧмыс бара заводитліс ёнтыны морӧс пытшкас, кӧсйис чеччыштны голятіыс. Быть ковмыліс ӧвсьыштлыны, пуксьывны шойччыштны, ньылыштны таблеткаяс. Но юрас мӧвпъясыс дугдывтӧг жуисны-гудрасисны. Збыльысь ӧмӧй сэсся некодлы оз ков сылӧн дачаыс? Кулас да сідзи и кольӧ! Мыйла нӧ сідзкӧ сійӧ татшӧма пессис тані, жугӧдіс асьсӧ, дзоньвидзалунсӧ кытчӧкӧ воштіс, оз кӧ ков сылӧн киясӧн вӧчӧмторйыс некодлы? И курыд синва войтъяс заводитлісны тюргыны сылӧн чукырӧсь нин бандзибъяс кузяыс. Кӧть эськӧ недыр мысти бара жӧ дивитліс асьсӧ лишнӧй шогсьӧм-майшасьӧмысь да бара яра босьтчыліс уджӧ.

Но гӧгӧрвоис нин Маруся аслас нывбаба сьӧлӧмӧн, мый мыйкӧ эз кут тырмыны сылы. Весиг со ӧні мичасьыс-мича дзоридзьяс вылӧ видзӧдігӧн сьӧлӧм вылас вӧлі деливӧ, эз нин коркӧя моз кыптыв нимкодьлуныс. Быттьӧ эз кутны ковны сэсся и дзоридзьясыс. Сы вӧсна, мый сёрмисны найӧ.

Со тані сійӧ ноксьӧ лун-лун ӧтнас. А тшӧкыда-ӧ юавліс пияныслысь, колӧ оз сылӧн уджыс налы? Дерт, дась вайӧмтӧ сёйӧны жӧ эськӧ. Но пыр дивитӧны мамсӧ, мый зэв ёна виӧ асьсӧ. А татчӧ найӧс збыльысь он нин кыскы. Сідзкӧ нӧ мыйла сійӧ та мында во виис дача вылас, оз кӧ тайӧ мойдвывса теремыс некодлы ков? Та вӧсна весиг чужан сиктсӧ дзикӧдз вунӧдіс. А позьӧ ӧмӧй тадзи? Сійӧс кӧ асьсӧ вунӧдасны кулӧм бӧрас? И весиг кӧдзыд ньылӧмӧ шыбитліс Марусяӧс.

...Локтан шойччан лун водзвылас Маруся восьлаліс эз дачаӧ мунысь автобуслань, а автопавильонлань. Шуис босьтны чужан сиктӧ билет. Дачаыд кыдзкӧ-мыйкӧ виччысьлас. Кӧть зэв жӧ жаль эновтны сійӧс, сы мында во, сы мында вын-эбӧс видзӧма сы вылӧ да. Сэсся ӧд сылӧн внук-внучкаяс быдмӧны. А дача вӧснаыс сійӧ накӧд прамӧя оз и удит аддзысьлыны. «Дача бабӧн» пӧ нин сійӧс нимтӧмаӧсь ичӧтъясыс.

Тайӧ мӧвпъяс бӧрас Маруся долыдджык сьӧлӧмӧн нин восьлаліс автопавильонысь петӧм бӧрын гортланьыс, быттьӧ ыджыд из уси сьӧлӧм вывсьыс. Колӧ вӧлі лӧсьӧдчыны сиктӧ ветлігкежлӧ. Кежалас бать-мам гу вылас, пыралас матыссаяс да тӧдсаяс ордӧ. Со и колӧ гӧснеч ньӧбны.

А мый дачаыскӧд вӧчны, бӧрас тыдовтчас. Но сьӧкыд, зэв сьӧкыд сыысь эновтчыны. Ӧтарсянь кӧ, кыскӧ сійӧ ас дінас. Торйӧн нин аслас, кӧть и сёрмӧм нин, дзоридзьяснас. Нинӧм нин шуны град выв пуктасъяс йылысь, кодъяс выль гожӧмӧдз тырмӧны. А мӧдарсянь кӧ!.. Нокыс, нокыс мыйта! Сэтчӧ жӧ и висьӧмыс кӧласис. Сэсся и пияныс со паныдӧсь: виин пӧ тэ асьтӧ аслад дачанад. А мыйкӧ быть ковмас вӧчны...


Гижысь: 
Гижӧд
Сёрмӧм дзоридзьяс
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1