ИВАДОРЫН ГАЖА ЛУНЪЯС


Вӧліны, вӧліны сійӧ гажа да вунӧдлытӧм праздникъясыс мича гожся лунъясӧ менам чужан Ивадор сиктын, важ керкаас на, кытчӧ чукӧртчывлісны вонас ӧтчыдысь матысса и ылысса рӧдвуж. Мыйлакӧ, пыр тшӧкыдджыка найӧ волӧны юр вежӧрӧ. Гашкӧ, сы вӧсна мый ставӧн сэки вӧліны ӧтлаынӧсь да ставнысӧ позис шымыртны ӧти видзӧдласӧн, казявны наысь кутшӧмкӧ ӧткодьтор да шензьыны сы вылӧ, мый найӧ ӧти шомӧсысь петлӧмаӧсь, а ӧні коді тӧдас, кӧні олӧны. Но со тай удайтчӧма недыр кежлӧ ӧтлаӧ чукӧртчывны. Гашкӧ, сы вӧсна ӧні волӧны юр вежӧрӧ менам матысса и ылысса рӧдвужӧй, мый унаӧн нин на пиысь мунісны мӧдар югыдӧ да налӧн гректӧм ловъясыс чуксалӧны менӧ, ӧні олӧма нин мортӧс, медым эськӧ эг жӧ вунӧд на йылысь, да казьтыштлывлі жӧ корсюрӧ бур кывйӧн, мый вӧліны тайӧ йӧзыс, олісны миян шондіа му вылын, уджалісны, воюйтісны, радейтісны, быдтысисны да зілисны велӧдны став бурас ассьыныс челядьсӧ. Ӧд коркӧ-некоркӧ на дінӧ жӧ веськала да зэв ёна кӧсъя, медым менӧ казьтылысьясыс тайӧ му вылас сідз жӧ вӧліны, медым менам матыссаясӧй, кодъяс талун меысь ёна на томджыкӧсь, сідзжӧ бура да ӧтсӧгласӧн олісны да бур сиисны и мукӧдлы.

Меным ӧні помнитсьӧ, мый тайӧ праздникъяс дырйиыс векджык шондіа лунъяс сулавлісны, быттьӧ нарошнӧ Енмыс кутлывліс шондісӧ енэж шӧрас да вештывліс кытчӧкӧ руд кымӧръяссӧ, медым йӧзыс шойччыштасны быд лунъя сьӧкыд уджсьыс, вунӧдчыласны асланыс тӧжд-майшасьӧмъяс йылысь да нимкодясьыштасны олӧмнас. Менам челядьдырйи вӧліны тайӧ сура праздникъясыс тувсов гӧра-кӧдза бӧрын видз вылӧ петтӧдз либӧ нӧ гожся страда бӧрын арся уджъясӧдз. А менам челядьдырӧй ӧнӧдз петкӧдчӧ меным ӧти зэв кузь шондіа лунӧн.

Водзвыв заводитлісны дасьтысьны татшӧм праздник кежлас. Мам-бать кадысь кадӧ сёрнитлісны ас костаныс сэк кежлӧ лӧсьӧдчӧм йылысь, кодӧс корлыны, коді вермас волыны, а коді оз, кымын морт лоас пызан сайын. А сэсся мам шутліс ыджыд лагунӧ сур, коді чипсіс да ышлолаліс гӧбӧч вылын, кытчӧдз эз ёнмыв, а сэсся лагунсӧ лэдзлісны гӧбӧчӧ, мед пӧ сэні кӧдзалыштас да нӧшта ёнмыштас. Кӧть быд сикас вӧлӧганад сэки дзескыдджык вӧлі, и сьӧмыд весиг медся коланатор вылас эз тырмывлы, но тайӧ праздник кежлас заптысьлісны и яйӧн, и чериӧн, кодӧс векджык вӧзйылісны тӧдса чери кыйысьяс. Сэтчӧдз, кытчӧдз ме ачым эг кут лэччывлыны вадорӧ. Нарошнӧ мӧдӧдчылі сутки кежлӧ, медым гырысьджыкӧс вугравны черинянь вылӧ. И сюрлывліс ӧд, Эжваыс сэки чериа на вӧлі да. Праздник водзвылын пелькӧдлісны-мыськавлісны керка пытшкӧссӧ. А сэсся праздникӧдз некымын лунӧн водзджык кыськӧ воліс Паль баб, мамлӧн мамыс, кодӧс ми, челядь чукӧр, зэв ёна виччысим. Пальын чужлӧма-быдмылӧма да сійӧн Паль бабӧн и шулім. Вӧлі сійӧ зэв мелі, быдӧнлы вайлывліс кутшӧмкӧ гӧснечтор, быдӧнлы аддзывліс сьӧлӧмсянь петысь бур кывъяс. Батьлӧн мамыс, Анись баб, коді и быдтіс менӧ да видзис быдсяма лёкторсьыс, сэки эз нин вӧв ловъя.

Кыдзи ӧні помнита, мам суктӧ ыджыд шомӧсын нянь. Сійӧ заводитӧ «лолавны» да петны шомӧссьыс. А сэсся мам да баб вӧсньӧдӧны шаньга да пирӧг куяс, тырталӧны найӧс лятиӧн. Зэв ӧд пелька да ӧдйӧ налӧн киясын тайӧ уджыс артмывліс. Быттьӧ сідзи и колӧ. Быттьӧ лун-лун пирӧгӧн да шаньгаӧн сӧмын и ноксьӧны. Сёр войӧдз вӧсньӧдчывлісны да быттьӧ эз и мудзлыны. Весиг ми, челядь котыр, медбӧрын очсавны кутлім на вылӧ видзӧдігӧн да разӧдчывлім узьны. А мамным да Паль бабным сӧмын недыр кежлӧ ныровмунны удитлісны. Колӧ ӧд вӧлі водза-водз пач ломтыны, ваймӧдны сійӧс да нянь сюявны. Но миянлы сійӧ войнас сідзжӧ эз дыр узьсьывлы, водзджык жӧ чеччывлім да видзӧдім гортын ноксьӧм вылӧ.

Сэки мам, медым ми эгӧ мешайтчӧй пӧжасигӧн, сетліс миянлы пачысь сӧмын на кыскӧм зэв пӧсь морт ӧти шаньгаӧн да вӧтлывліс ывлаӧ. Ми паныдасьлім ас коддьӧмъяскӧд, кодъяс сідзжӧ вӧліны кианыс шаньгаа-пирӧгаӧсь. Заводитлім ошйысьны ӧта-мӧдлы, кодлӧн кутшӧм гӧсьтъяс да кытысь воасны. Ӧд эз сӧмын миян керкаын, а став сикт пасьта дасьтысьлісны праздник кежлас. И быд керкаын виччысисны гӧсьтъясӧс. А вӧлі тайӧ Мӧдест либӧ Успенньӧ лунӧ, кодъясӧс пасйывлісны сиктын.

Буретш сэки казявлім, кутшӧм паськыдӧсь миян вужъясным, кутшӧм уналаӧ овмӧдчӧмаӧсь миян матыссаясным. Ставныс найӧ коркӧ тайӧ либӧ орчча сиктсьыс петавлісны. А ӧні код тӧдас кӧні позьӧ накӧд паныдасьны. Оз сӧмын матысса да ылысса сикт-посёлокын, но и карын, кытчӧдз, миян серти, кодзув ылнаӧдз кымын вӧлі туйыс. Ми сэки ёна шензьылім сы вылӧ, мыйла нӧ эськӧ найӧ мунлісны кытчӧкӧ бокӧ. Мед жӧ эськӧ пыр олісны миянкӧд орччӧн. Со тай нӧ паныдасигъясӧн кутшӧм нимкодь овлывлӧ ӧта-мӧдлы. Мед инӧ оз нин сэсся торйӧдчывлыны. Эг на ӧд ми, зырымбедьяс, кужӧй сэки мӧвпыштлыны, мый олӧмыд ставсӧ ас местаас пуктас: кодӧс колӧ ӧтлаӧдас, кодӧс колӧ торйӧдас, кодӧс колӧ овмӧдас и ылі море сайӧ. Сідз тай со артмывлӧма сійӧ гудыр-гадыр кадас, кор кулакалӧмысь, колхозысь да вӧрса зэв сьӧкыд уджысь ӧтияс кытчӧкӧ бокӧ пышйывлӧмаӧсь, кор дзик нинӧм абусьыс мӧдъяс уна во кежлӧ дзескыдінӧ веськавлӧмаӧсь да сэсся сы бӧрын гортаныс абу нин волӧмаӧсь. Кор ыджыд нажӧткала коймӧдъяс ыштылӧмаӧсь да гырысь фабрика-заводъяс кыпӧдны мӧдӧдчылӧмаӧсь, кор ыджыд война нёльӧдъясӧс торйӧдлӧма. Со тай быттьӧ тӧвнырӧн разӧдӧма олӧмыс менсьым матыссаясӧс став свет пасьтаыс. Кӧть эськӧ и он кӧсйы татысь мунны, но ӧд мый тэд олӧмас шуӧма вӧчны, кутшӧм туйӧд восьлавны, сыысь он мын.

И со бара сійӧ коркӧяыс сувтӧ менам син водзӧ. Мам да Паль баб помалісны пӧжасьны. Мавтісны выйӧн шаньгаяс да пирӧгъяс да петкӧдісны кӧдзӧдны ыджыд пӧвъяс вылын вой керкаӧ. Дась нин и мукӧд сикас вӧлӧга: пувъя, чӧдлача, анькытша лязъяс, чериняньяс, яя шыд, сола капуста, кодӧс тайӧ кадӧдзыс нарошнӧ кӧзӧдын видзисны, быдсяма шыдӧса рокъяс да, дерт жӧ, миянӧн зэв радейтана выйсука рач. Ӧні, уна во мысти, сьӧкыд лыддьӧдлыны став сикас сёян-юансӧ, кодӧс дасьтылісны праздник кежлас.

Шензьывлі сӧмын ӧтитор вылӧ, кыдзи удитӧдчывлісны дасьтыны татшӧм озыр пызанъяссӧ ёнакодь на тшыгӧм кадас миян мамъяс, да кутшӧм ыджыд сяма пусьысь-пӧжасьысьясӧн вӧлӧмаӧсь. Быттьӧ нинӧм абусьыс ставыс кыськӧ лоӧма. И кор кості да кодлысь найӧ ставсӧ тайӧс удитӧмаӧсь велӧдчывны вӧчны. Весиг ӧні со корсюрӧ казьтывла сійӧ праздникдырся пызанъяссӧ, да дульваӧй быдсӧн заводитас войтавны. А сійӧ кадас ӧд эз нин сэтшӧм тшӧкыда сюрлывлы миянлы чӧсмасьлывлыны. И, дерт жӧ, тайӧ праздникъяссӧ дасьтігӧн кутшӧмакӧ вӧлі удзӧдӧма и асьнымӧс, но мед эськӧ гӧсьтъясӧс бура жӧ вӧлі примитӧма. Ӧд и на ордӧ коркӧ сэсся ковмас ветлыны да мед эз жӧ вӧв яналӧма. Мый кӧсъяс гӧсьт, мед ставыс вӧлі сы водзын. Дерт, гӧсьтъясыд вӧліны зэв вежавидзысьӧсь. Да и пуӧма-пӧжалӧма вӧлі сы мында, мый став сёян-юансӧ найӧ эз удитлыны помӧдз бырӧдны. А сэсся налӧн разӧдчӧм бӧрын ми, посниулов, некымын лун на чӧсмасьлім праздник пызанвывса колясторъясӧн. Сэки и шулывлім асьнымлы, мися, тшӧкыдджыка кӧ эськӧ вӧліны татшӧм праздникъясыс.

Эз сӧмын сёйӧм-юӧм могысь вӧчлывлыны праздникъяссӧ. Зэв дыр мысти мед бара аддзысьлыны ӧта-мӧдкӧд, сёрнитыштны медся коланатор йылысь, личӧдчыштны тӧждъясысь, юксьыштны мӧвпъясӧн водзӧ олӧм йылысь. Унатор йылысь сэки пансьывліс сёрниыс. Кодлыкӧ мыйкӧ стрӧитны либӧ ньӧбны отсавны. Кодӧскӧ верӧс сайӧ сетны либӧ гӧтравны. Кодлыкӧ лёк мӧвпъясысь отсавны мездысьны, пальӧдыштны кутшӧмкӧ ыджыд шогысь. Сэсянь и куті гӧгӧрвоны, кутшӧм ыджыд рӧдвужыдлӧн выныс. Талун ӧтвылысь ӧтилы отсаласны, аски — мӧдлы. А не кӧ найӧ, эськӧ нӧшта сьӧкыдджык вӧлі овнысӧ. Со тай ӧтилаӧ чукӧртчылісны, сёйыштісны-юыштісны, сёрнитыштісны. Тшӧтш и сы йылысь, мый йылысь полан вӧлі весиг мӧвпыштны. И ставыс тӧлк да лад вылӧ пуксис. Ме тай, чайта да, буретш ӧти татшӧм праздник дырйи и чужис батьлӧн мӧвп разьны миянлысь ёна нин важмӧм керканымӧс да кыпӧдны сы пыдди выльӧс. Збыльысь, регыд мысти сійӧс важыслӧн коляс сорӧн отсалісны лэптыны кык Иван чож, мамлӧн дядьыс да вокыс. Ачыс бать эз ноксьывлы чера уджнад. Война вылын ранитчӧм киыс эз сет тайӧс вӧчны.

Ӧти гожӧмӧн мойдын моз и кыптіс керкаыс. Но ӧні уна во мысти мӧвпыштла да, кутшӧм эз вӧв кокни сійӧ уджыс, кутшӧма ковмис пессьыны дзик быдӧнлы. Ыджыдджык Ӧльӧксей вок нарошнӧ ветліс нажӧвитчыны, мед вештысьны керка кыпӧдысьяслы. Тшупсьысьяс уджалісны помечӧн водз асывсянь сёр рытӧдз. Но медся уна, дерт, сюрлывліс кыкнан Иван чожлы. Кык матысса мортлы. Но эзджык вӧвны найӧ ӧткодь олан сямаӧсь. Олӧмаджык Иван чожыс збой, визув. Ставсӧ ӧдйӧ зільӧ вӧчны, мукӧддырйи ковтӧг тэрмасьӧ да дугдывтӧг тэрмӧдлӧ томджык Иванӧс:

— Ваньӧ, ӧдйӧджык, ӧдйӧджык. Этшаджык малась.

А мӧдыс пыр жӧ вочакывсӧ аддзас:

— Быть ӧд малась. Ог кодлыкӧ вӧч, а чойлы. Мед сэсся сё во сулалас.

Но та вылӧ видзӧдтӧг кык Иван ладмывлісны ӧта-мӧд костаныс. Ыджыдджык Иваныс вӧлі и зэв сибыд, торйӧн нин аньяс дінӧ. Эз ӧд сідз-тадз куим гӧтырӧс видзлы. А томджык Иван чож кӧть ньӧжмыдджык вӧлі, но муош кодь зіль. Пыр мыйкӧ дугдывтӧг мошкоритчӧ-вӧчӧ. Некор оз ӧткажит, коран кӧ сійӧс отсӧг вылӧ. Пальын, кӧні и оліс нэм чӧжсӧ, быдӧн пыдди пуктылісны Ӧська Ваньӧс. Сӧмын тай бӧръя воясас юӧмӧджык кутіс сетчыны. Быдторсӧ, мый йылысь страк весиг мӧвпыштлыны, юлывліс. Ӧні сьӧкыд шуны, мый вӧсна тадзи лои. Гашкӧ, сэксянь ставыс заводитчис, мый армияысь воӧм бӧрын доймис да друг кулі медыджыд пиыс, менам Николай воча вокӧй, гашкӧ нӧ, Елена чожиньӧкӧд эзджык мыйкӧ кутны юкны. Но Елена чожиньӧ сійӧс вӧлі кыдзкӧ кутӧ на. А сы кулӧм бӧрын Иван чожнымлӧн кутӧдыс сэсся эз ло. Ӧні кыкнан Иваныс шойна вылынӧсь. Но кӧть мыйыс эз вӧвлы налӧн олӧмын, кӧть кыдзи эз овлыны, но кыкнанныс найӧ меным нэм кежлӧ колясны зэв дона йӧзӧн.

Буретш сура праздникъяс дырйи казявлі, кутшӧм топыдӧсь рӧдвуж костын йитӧдъясыс. Кӧть эськӧ и важӧн нин эз орччӧн овны, а со тай оз вунӧдны ӧта-мӧд йылысь. И сьӧкыд здукӧ локтӧны ёрта-ёртлы отсӧг вылӧ. Тадзи олӧмыс велӧдӧма овны найӧс зэв ылі пӧль-пӧчьяссянь заводитӧмӧн на. Шензьывлі, кутшӧм бур менам рӧдвужӧй да силі гусьӧн налы, мед эськӧ быдӧн на пиысь зэв на дыр оліс тайӧ свет вылас да мед некор эз куслы тайӧ бур ёрта сяма олӧмыс. Кӧть эськӧ абу нин быдӧн на пиысь сэтшӧм мича чужӧма. Ӧд кымын сикас сьӧкыд удж ковмис бергӧдны сійӧ кадас. И ставсӧ ки помысь. Со и ӧнӧдз сулалӧны син водзын кадсьыс водз чукырӧссьӧм чужӧмъяс, гадьмӧм да варччӧм кияс, вӧймӧм син гуранъяс, дзормӧм юрси пратьяс. Но кор аддзывлі налысь нюмсера чужӧмъяссӧ, кывлывлі налысь сьӧлӧмсянь петысь бур кывъяс, сэки найӧ меным лолывлісны медся муса да медся мича войтырӧн. Став сьӧкыдлунъяс вылас видзӧдтӧг найӧ некор эз усьлывлыны сьӧлӧмнаныс. И оз ков меным вӧлі наысь кындзи сэсся некод.

Коркӧ лун шӧр гӧгӧр кымын заводитлісны воавны дыр виччысяна гӧсьтъяс. Медвойдӧр волісны Дзоля Слудаысь Матвей Максим чож да Паладдя чожинь. Батьлӧн мамыс, Матвей Анись, сэтысь петавлӧма. Мунлӧма верӧс сайӧ Ивадорса Сивер сайӧ, менам пӧль сайӧ, коді оланаӧн на кутшӧмкӧ висьӧмысь кулӧма, да ми сійӧс эг тӧдлӧй. Кыдзи тай батьным висьтавлывліс, ме пӧ гӧгӧрвоа нин вӧлі да бӧрда пӧльыдлӧн горт весьтас, а Ӧле вокӧй, ичӧт на пӧ вӧлі да, сӧмын сералӧ-ваксьӧ. Сідзи сэсся кык вок и быдмӧмаӧсь батьтӧгныс. Максим чож да Паладдя чожинь торйӧн нин меліӧсь вӧліны. Максимыс гӧтырсӧ Палушӧн шулывліс. Юыштас неуна да дугдывтӧг синсӧ куньтыралӧ, миянкӧд варовитӧ да юрӧд малалӧ. А сэсся босьтас киас таллянка да кутас ворсны ассьыс томдырся сьыланкывъяс сьылігмоз.

Ме Анись бабкӧд, кор сійӧ ловъя на вӧлі, ветлывлі Ыджыд Слудаас Максим чож ордӧ гӧститны гожӧмнас. Туйыс нуӧдіс гажа пожӧма ягті. Мудзыштам да пуксьылам визув шор дорӧ шойччыштны. Узьлывлім дзоля Слудаын да Часын некымын вой. Ме нин дӧзма да кора Анись бабӧс ӧдйӧджык гортӧ мунны. Эг ӧд кужлы гӧгӧрволыны сэки, мый сылӧн тані чужаніныс, мый сійӧ медбӧръяысь нин сэки воліс видлыны ассьыс гортдорсӧ, медбӧръяысь паныдасьліс аслас томдырся пӧдругаясыскӧд да казьтывліс коркӧя гажа кадсӧ. Сэксянь сійӧ эз дыр и ов.

Миян медся ылыс гӧсьтъясӧн вӧліны Отйысь Аркадей ичиньдядь да Агния ичиньӧ, мамлӧн ичӧтджык чойыс. Ичиньдядь вӧлі кок пӧла. Война помасян кадас нин нэриник зонкаӧн босьтӧмаӧсь фронт вылӧ. Австрияын ӧти тышын веськалӧма мина вылӧ. Ас садьӧ воас госпитальын. Видзӧдӧ, а сылӧн ӧти кокыс абу. Вундӧмаӧсь. Ваясны сёйны, а сійӧ кутас шыблавны сёян тыра тасьтіяссӧ пӧтӧлӧкас. Кӧні пӧ менам кокӧй, вайӧй пӧ меным кокӧс. Муртса лӧньӧдны вермӧмаӧсь. Гӧгӧрволі ме сэки сійӧс сылысь висьтсӧ кывзігӧн. Кутшӧм абу кокни татшӧм томсянь лоны кок пӧлаӧн. Но ичиньдядь вӧлі ыджыд сьӧлӧма мортӧн. Эз усь ловнас. Эз повзьы сьӧкыдлунъясысь. Война бӧрас помаліс педучилище да уна во велӧдіс Сюлатуйын, а бӧрынджык Студенеч посёлокын нывкаясӧс да зонкаясӧс. Гӧтырыскӧд, Агния ичиньӧкӧд, куим ныла-пиаӧс быдтісны. Аркадей ичиньдядь зэв ёна радейтліс челядьсӧ, вӧлі сибыд на дінӧ. Эз вышитчывлы на водзын, эз серавлывлы, эз дзӧбыльтчӧмӧн сёрнитлывлы, а варовитіс кыдзи и верстьӧяскӧд. Енмыс сетӧма вӧлі сылы аддзыны челядь сьӧлӧмӧ туйсӧ. И найӧ зэв ёна пыдди пуктылісны тайӧ мортсӧ. Кутшӧм вӧлі Аркадей ичиньдядь, бура гӧгӧрвои, кор ӧти во тӧвйи на ордын, Сюлатуйын. Сійӧ да ичиньӧ сэки ме вӧсна, гашкӧ, ёнджыка тӧждысьлісны асланыс ныв-пи дорысь. Меным кажитчӧ, воча чой-вок весиг вежӧгтісны менӧ таысь. Ӧні тай паныдасьлам да сӧмын сералам челядьдырся вылас-а.

Аркадей ичиньдядьла да сылӧн матыссаясла бать ветлывліс телегаа вӧлӧн Сотчӧмвыв пристаньӧ, кытчӧдз найӧ катлісны Отсянь паракодӧн. Но, мыйлакӧ, век медбӧръяясӧн волывлісны миянӧ Пальысь Иван чож да Елена чожиньӧ. Менам бать ёна лӧсявліс Елена чожинькӧд. Весиг виччысигмозыс туй вылас паныд сылы петавлывліс. Шулывліс, мый сійӧ кӧ пӧ оз лок, и праздникыс меным оз ло праздникӧн. Но со коркӧ тыдовтчыліс и дыр виччысяна Елена чожинь, коді тыр вир-яя вӧлі да эз вермы ӧдйӧсӧ восьлавны. И батьлӧн пыр жӧ бурмыліс сьӧлӧмыс. Елена чожиньӧс батьным радейтіс, тыдалӧ, сыысь, мый мӧдыс унатор тӧдіс олӧмсьыс да кужис бур сӧвет сетны.

Ми ордын жӧ буретш и кулі Елена чожиньӧным. Висьӧ нин вӧлі да, тыдалӧ, кылӧма сьӧлӧмнас, мый дыр оз нин ов. Со и локтіс ӧти гожся жар лунӧ миянӧ пӧпуттьӧ машинаӧн. Ме, сэки верстьӧ морт нин, паныдалі чожиньӧӧс кильчӧ дорын. Елена чожиньӧ сьӧкыда ышлолалігмоз пуксис улыс кильчӧ вылӧ. Ывлаас вӧлі комын градус жар. Эз вӧв кокни некодлы. А висьысь нывбабалы торйӧн нин. Пыр и шуис сэки, прӧщайтчигмоз пӧ локті тіянӧ, ог пӧ нин, тыдалӧ, дыр ов. И збыльысь, кылӧма ӧд сылӧн сьӧлӧмыс. Пырис на керкаӧ. Ставкӧд удитіс видзаасьны, сёрнитыштны. А сэсся час-мӧд мысти и эштіс. Мам эськӧ сэки пинялыштіс жӧ сійӧс, мыйла нӧ пӧ татшӧм жарнас вӧрзьӧдчин гортсьыд. Но бӧрас мый нин сэсся вӧчан. Мый лоӧма, лоӧма. А сійӧ кадас, сура праздникъяс дырйиыс, Елена чожиньӧ зэв на збодер вӧлі.

Ылыс гӧсьтъясысь ӧтдор тайӧ лунас, кыдзи казьтыштлі нин, пыравлісны и матын олысьяс, орчча керкаясысь Марья да Галина тьӧтъяс. Марья тьӧт бать вок Ӧльӧксейлӧн гӧтырыс. А Галина тьӧт — батьлӧн воча чой. Эз кокни вӧв некоднанныслӧн олӧмыс. Кыкнанныслӧн верӧсъясыс пӧгибнитісны война вылын. Кыкнанныслы зэв сьӧкыдпырысь ковмис кыпӧдны кок выланыс челядьнысӧ. Сэтчӧ жӧ верстьӧӧн нин Марья тьӧтлӧн ас вӧлясьыс муніс мӧдар югыдас Толя пиыс, кодкӧд ми ӧтлаын быдмылім-ворслывлім. Зэв визув детинаӧн вӧлі. Но веськаліс том мортӧн на ыджыд неминучаӧ, коді сэсся тӧдчис сылӧн став водзӧ олӧм вылас. И код тӧдас, мый йылысь сійӧ мӧвпаліс аслас олӧмлӧн бӧръя здукъясас. Ми ӧд, сылӧн матыссаясыс, эгӧ вӧлӧй сэки орччӧнӧсь. Сэтчӧ жӧ и нӧшта ӧти омӧльтор суис Марья тьӧтӧс, висис-висис да куліс сылӧн Ида нылыс, менам воча чой. Марья тьӧт тшӧкыда пыравлывліс миянӧ юксьыны аслас тӧжд-майшасьӧмъясӧн. Волывліс весиг синваӧдз. И мам быдысь зільліс лӧньӧдны сылысь дойяссӧ. Но сійӧ кадас Марья тьӧтлӧн сӧмын на сӧвмисны-верстяммисны быдтасъясыс да сійӧ некутшӧм омӧльтор тайӧ олӧмсьыс эз мӧвпыштлы виччысьны.

А ме буретш тайӧ сура праздникъяс пиысь ӧти вылын и тӧдмалі, мый менам мамӧй Пальысь, Васька Петрӧ Пашӧ Ӧсьӧ рӧдысь. Коркӧ-некоркӧ пызан сайын пукалігӧн пӧшти быдысь кыптывліс сёрни миян вужъяс йылысь, воддзаджык олӧм йылысь. Меным, мыйлакӧ, тшукис паметьӧ Паль баблӧн сійӧ кадся висьтыс Пальса ыджыд пӧжар йылысь, коді вӧлӧма сюрс ӧкмыссё коймӧд вося гожӧмын. Кывза сійӧс да шуштӧм быдӧн лолӧ сьӧлӧм вылын, быттьӧкӧ ме ачым сэні вӧлі. Гожся шоныд да зэв тӧла лунӧ тайӧ лоӧма. Кутшӧмкӧ Ен праздник. Пальсаяс, верстьӧ и челядь, лэччасны видз вылӧ гажӧдчыны. Видзьясыс кыр горулас и заводитчӧны. А ылынджык Эжвалӧн лӧз вӧньыс. Зэв гажа вӧлӧма. Но друг кодкӧ бергӧдчылас сиктланьыс да аддзас, мый керкаяс весьтын сьӧд тшын пуркйӧ-кайӧ. Уськӧдчасны эськӧ сиктсаяс гортланьыс, но ярмӧм биыд ассьыс нин босьтӧма да ӧтарӧ паськалӧ. Сэтчӧ жӧ, ӧта-мӧд берданыс топыда, вӧлӧмкӧ, сулалӧны керкаясныс. А биыдлы сійӧ и колӧ. Сё сайӧ керка сэки сотчӧма Пальын. Ставыс заводитчӧма сысянь, мый бать-мам дӧзьӧртӧг кольӧм посни челядь кутӧмаӧсь дзулӧдчыны биӧн. И со кытчӧдз вайӧдӧма ворсӧмыд. Висьтавлӧ Паль баб тайӧ неминуча йывсьыс, а син водзӧ сувтӧны сиктысь сиктӧ ветлысь войтыр, кодъяс Ен нимӧн корӧны отсӧг выль овмӧс лӧсьӧдӧм вылӧ. Эз-ӧ та вӧсна сійӧ кадас тайӧ ыджыд сиктсьыс петӧм войтырсӧ кутны шуны Пальса корысьясӧн. Да найӧ и асьныс асьнысӧ ёна бӧрын нин серамсорӧн тадзи нимтылісны. Кӧть кутшӧм сьӧкыд эськӧ, мый весиг синваыд дзӧвкъялӧ, но ас вылад сералігӧн кокниджык лов вылад лолӧ. Сэксянь сиктсӧ стрӧитісны выль ногӧн. Керкаясыс эз нин вӧвны ӧта-мӧдныскӧд орччӧнӧсь. Но и сы бӧрын эз этша вӧв пӧжарыс тайӧ сиктас. Ӧдйӧ тай, мыйлакӧ, вушйӧ паметьсьыд сюрс ӧкмыссё коймӧд вося неминучаыс.

Ми кывзам Паль баблысь висьталӧмсӧ да кевмам ас кежысь, мед Енмыс видзас водзӧ вылӧ татчӧс войтырӧс татшӧм неминучасьыс. Вочасӧн Паль бабӧс вежӧ мамлӧн мелі гӧлӧсыс. Куим пи вӧлӧма, кыдзи меным помнитсьӧ, Пальысь Васька Петрӧ Пашӧлӧн. Но революциялӧн гыыс муртса оз торйӧд найӧс ӧта-мӧдсьыныс, кыдзи зэв уна мукӧдӧс, кӧть эськӧ и юкнысӧ ёнасӧ нинӧм вӧлі. Паш Педь да Пашӧ Ӧсьӧ гӧрдъяс дор сувтӧмаӧсь да еджыдъяслӧн воӧм бӧрын бӧрыньтчӧмаӧсь Пожӧг вожӧ. А Паш Ваньӧс еджыдъяс мобилизуйтӧмаӧсь аслыныс отсӧг вылӧ. Кӧть эськӧ и абу ас вӧлясьыс. Абу воюйтлӧма, вӧлӧма обозын. Коркӧ бӧрын нин гортас воӧма. Но медуна сэки сюрлӧма Паш Педьлӧн гӧтырлы, Еленалы, коді сувтӧма большевикъяс дор. Сійӧс сэки еджыдъясыд арестуйтӧмаӧсь да нуӧдӧмаӧсь Архангельскӧ. Ӧні ог нин помнит, кутшӧм тюрмаын видзӧмаӧсь: али Мудьюг ді вылын, али буретш Архангельскас. Но шуӧмаӧсь сылы да сыкӧд пукалысьяслы ӧтчыд рытнас: дасьтысьӧй пӧ, аски водз асывнас тіянӧс лыйлам. Сійӧ рытнас ваысь кындзи налы нинӧм абу сетлӧмаӧсь. Еленалӧн ёртъясыскӧд войыс узьтӧг кольӧма. Сідзи сёрнияс костын да ас кежсьыныс мыйкӧ мӧвпалігмоз и виччысьӧмаӧсь асывсӧ, кор кутасны петкӧдны лыйлыны. И со югдыны мӧдас да воссясны тюрма ӧдзӧсъясыс. И мый жӧ аддзӧны мӧдар югыдӧ мунны дасьтысьысьяс. Налы паныд локтӧны гӧрд флага войтыр. Вӧлӧмкӧ, войнас гӧрдъяс вӧтлӧмаӧсь еджыдъястӧ да сэсся уськӧдчӧмаӧсь мездыны тюрмаын пукалысьясӧс. Унаӧн на пиысь, тшӧтш и Елена, абу вермӧмаӧсь терпитны да нимкодьысла бӧрддзӧмаӧсь. Ӧд чайтісны нин, мый лыйлыны петкӧдасны. А ставыс мӧдарӧ артмис. Елена баб сійӧ кадсяньыс уна дас во на оліс. Пӧрысьладорыс нин сійӧс вӧлі пасйӧма Гӧрд Знамя орденӧн. А пальсаясыд бурӧсь на вӧлӧмаӧсь. Кӧть и юксьылӧмаӧсь кык пельӧ, ӧта-мӧднысӧ абу вӧрзьӧдлӧмаӧсь. Сідзи ыджыд шум-зыктӧг и помасьӧма тані гражданскӧй войнаыд. И бара Васька Петрӧ Пашӧлӧн куимнан пиыс ӧтув кутасны овны.

Паше Ӧсьӧ пӧльлӧн кувтӧдз сулӧма на сылысь семьясӧ ыджыд неминуча. Быдмӧ сылӧн, вӧлӧмкӧ, зэв мича да авъя Аркадей пи. Коркӧ Аркадейыс ас коддьӧмъясыскӧд лэччас вадорӧ ворсны. Ог тӧд, кыдзи мый артмас сэні челядь чукӧр костын. Но бӧрсӧ Аркадейыд гортас сідзи и оз во. Сыкӧд ворсысьяс шуӧмаӧсь, мый ворсігӧн пӧ вӧйи ваас. Пашӧ Ӧсьӧ пӧль да Паль баб уна лун корсясны ассьыныс быдтаснысӧ вадорысь, быдлаті кытшлаласны, но сідзи оз и сюр. Дзикӧдз шогӧ усясны гозъя, мый кості лои кытчӧкӧ налӧн гректӧм лолыс. Вичкоын нин сьылӧдасны. И сӧмын коркӧ аръявылыс Аркадейлӧн шойыс сюрас юкмӧсысь. Кыдзи тыдовтчас бӧрыннас, Аркадейыдлӧн тшӧтшъяясыс зык-шумӧ воасны да нарошнӧ вӧйтасны детинаӧс ваӧ. Сэсся кутшӧмкӧ войӧ катӧдасны шойсӧ вадорысь да чӧвтасны юкмӧсӧ. Сюрасны и виысьясыс. Матыстчылас сэки закон дорйысьыд пӧль дорӧ да юалас:

— Но мый, Ӧсип Павлович, кутан он судитчыны?

— А мый нин ӧні сійӧ мен сетас, — вочавидзас пӧль. — Бур нин кӧть, мый шойыс сюри. А судитчӧмнад ӧд пиӧс он нин ловзьӧд.

Ставыс тайӧн и помасяс. Мыжавтӧг колисны Аркадейӧс виысьясыс. Дыр на найӧ олісны свет вылас. Налӧн лов вылын и колис нэм кежлӧ тайӧ ыджыд грекыс.

Сідзи эз и удайтчывлы аддзывны меным мамлысь ыджыд воксӧ, Борис чожӧс. Мича да смел зонмӧн вӧлӧма. Ӧні сылӧн ыдждӧдӧм портретыс ӧшалӧ сиктса керка стенын. Войнаӧдз уджалӧма Усваын. Война заводитчӧм бӧрас регыд мысти босьтӧмаӧсь фронт вылӧ. Сэтчӧ мунтӧдз Борис чожлы недыр кежлӧ удайтчылӧма волыны миянӧ. Сэки и шуӧма мамлы, мый война вылысь пӧ ловйӧн энӧ и виччысьӧй, ме пӧ яр сьӧлӧма да медводдза биас и пӧгибнита. Но кыдзи висьталӧ мамлӧн воча чойыс Зина тьӧт, Борис чожным кыкысь пӧгибнитлӧма. Ӧтчыд волӧма нин похоронкаыс, да Паль баб бура дыр бӧрдӧма аслас пи вӧсна. Но, вӧлӧмкӧ, сэки сійӧ сӧмын сьӧкыда ранитчылӧма да дыр куйлӧма госпитальын. Мӧдысь фронт вылӧ веськалӧм бӧрын збыльысь нин пӧгибнитӧма. Кӧнкӧ Смоленск дорын. Но зэв жаль, мый некутшӧм письмӧ сысянь миян семьяын эз коль. Коркӧ уна во мысти нин Паль бабным вӧтасьлӧма ассьыс дона писӧ. Норасьӧ пӧ быттьӧ, мый кынмӧ да шебравны тшӧктӧ. Сэки и тшӧктӧмаӧсь тӧдсаясыс баблы сьылӧдны усьӧм писӧ вичкоын. Сэксянь сійӧ пӧ абу нин норасьлӧма. Сідзи и кольӧ нэм кежлӧ менам паметьӧ портрет вывсянь видзӧдысь пыр том да мича Борис воин, коді куйлӧ кӧнкӧ Россияса муын, коді сідзи и эз удит гӧтрасьлыны да миянысь ӧтдор сылӧн сэсся некод эз коль тайӧ свет вылас.

Миян мамным Паль баблӧн семьяас медыджыд вӧлӧма. Бать кулӧм бӧрас сылы пыр жӧ ковмӧма уджӧ босьтчыны, мед отсавны мамыслы ичӧтджык чой-воксӧ быдтыны-вердны. И слугаавлӧма, и кирпич заводын уджавлӧма, и вӧрын кер кыскавлӧма, а бӧрынджык колхозын да совхозын мыйта мырсьӧма. Сыысь кындзи ковмис вит челядьӧс кок вылас сувтӧдны. Ачыс эськӧ ичӧтик и вӧлі, да ме век шензя, кыдзи нӧ, мися, сійӧ став сьӧкыдлунсӧ вермис венны.

Коркӧ ме сылысь юалі, мися, колхоз котырттӧдзыд ёна-ӧ гӧля ті овлінныд? Но мамным пыр жӧ пузис. Некор пӧ ми гӧлясӧ эг овлӧй, некор пӧ эгӧ тшыгъявлӧй. Но сы пыдди пӧ лун и вой мырсим. Батьным пӧ кувтӧдзыс пыр выль муяс вӧчис. И нянь-солыд пӧ миян эз бырлывлы. Сэтшӧм и вӧлі миян мамным. Яр да быд уджӧ босьтчысь. Пӧрысьӧ-нэмӧдз, кытчӧдз вермис, пыр мыйкӧ вӧчис. Некор уджтӧг эз кольлы. Со и кывзан вӧлі сылысь казьтылӧмъяссӧ да шензян, збыльысь ӧмӧй сы мында сюрліс миян мамъяслы.

...Сійӧ воясас пызан сайын пукалігӧн сёрниясыс ёнджыкасӧ гартчисны неважӧн на помасьӧм война гӧгӧр, мыйта шог сійӧ вайис быдӧнлы. Дас во на эз коль нелямын витӧд восянь. Быдӧнлӧн эм мый висьтавны. Зумышмӧны чужӧмъяс. Нывбабаяс дзикӧдз нормӧмаӧсь.

А ми, челядь чукӧр, сюся кывзам верстьӧлысь висьталӧмсӧ. Ӧд война кадас ми эгӧ на вӧлӧй свет вылас, да тӧдім сы йылысь сӧмын насянь.

Мича шондіа праздник лун вӧлӧма сиктын. Ставӧн петӧмаӧсь ывла вылӧ гажӧдчыны. Но гажсӧ йӧзыслысь торкӧма верзьӧма вӧлаӧн воӧм колхозса председатель.

— Дона ёртъяс! — шыӧдчӧма сійӧ чукӧртчӧм войтыр дінӧ. — Тырмас гажӧдчыны! Талун асывнас германскӧй фашистъяс уськӧдчисны миян страна вылӧ! Заводитчис война!

И пыр жӧ лӧньӧма йӧз пӧвстын гажыс. Быттьӧ сьӧд кымӧр-варыш уськӧдчӧма сикт вылӧ. Ставӧн разӧдчӧмаӧсь гортаныс, мед колльӧдны ылі туйӧ батьясӧс, вокъясӧс, пиянӧс. Миян медводз фронт вылӧ колльӧдӧмаӧсь Ӧльӧксей дядьӧс, батьлысь воксӧ. Телегаа вӧлӧн бать-мам да Ӧльӧксей дядь Марья тьӧткӧд кайӧмаӧсь карӧ. А сэні пӧ пристань дорас, кыдзи висьтавліс мам, некытчӧ он сибав. Тырыс йӧз. Сьылӧны-гудӧкасьӧны, кутчысьлӧны-окасьӧны, бӧрдӧны. И ставныслӧн ӧти ыджыд шог. Война вылӧ, зэв ыджыд война вылӧ мунӧны налӧн матыссаясыс. Коді тӧдас, кодкӧ на пиысь бӧрсӧ воас али оз. Гашкӧ, медбӧръяысь налӧн ловъя мыгӧръясыс син водзынӧсь? Со нин и пароходыс кутіс зэв гораа да нораа тутсыны. Чуксалӧ, медым колльӧдысьяс торйӧдчисны фронт вылӧ мунысьясысь. Но кыдз нӧ тӧкӧтьӧӧн позьӧ торйӧдчыны? Сетлӧй кӧть медбӧръяысь нӧшта ӧтчыдысь видзӧдлыны радейтана синъясӧ! И топавлӧны шогысла сьӧлӧмъяс. Дугдывтӧг петӧ синва. Медбӧрын пароход сьӧкыдпырысь торйӧдчӧ пристаньысь да гораа тутсӧмӧн мӧдӧдчӧ увлань. Прӧщайтлӧй, прӧщайтлӧй, донаяс! Лун и вой кутам виччысьны тіянӧс бӧр!

Марья тьӧт колльӧдӧма сэки Ӧльӧксей дядьӧс Сотчӧмвыв пристаньӧдз. Ӧдва вермӧмаӧсь торйӧдны сійӧс верӧссьыс да петкӧдны пристаняс. Кылӧ нин вӧлӧм сьӧлӧмнас, мый медбӧръяысь аддзӧ дона верӧссӧ. Некымын письмӧ волӧма Ӧльӧксей дядьсянь. Медбӧръя письмӧас юӧртӧма, гижа пӧ тайӧ письмӧсӧ мыр вылын, юсянь неылын. Ю саяс пӧ фашистъяс. Таладор берегыс пӧ миян. А ю кузяыс пӧ дорвыв кывтӧны шойяс. Ваыс пӧ вир вӧснаыс весиг гӧрдӧдӧма. Войналӧн медводдза арнас Ӧльӧксей дядь пӧгибнитіс Ленинградсянь лунвылынджык.

А менам бать да мамлӧн вокыс Иван чож веськалӧмаӧсь ӧтлаӧ, Мурманскӧ. Найӧ стрӧитӧмаӧсь дорйысян укрепленньӧяс. Воӧмаӧсь сэтчӧ, кор вӧлӧма полярнӧй лун. Шондіыс оз и дзебсьывлы енэж саяс. Сэтчӧ жӧ жар. Бать медводдзаысь аддзӧма моретӧ да кӧсйӧма горшсӧ веськӧдыштны, а ваыс сола. Но кытысь нӧ сійӧ, сиктысь петавлытӧм мортыд, тӧдіс та йылысь. Некод ӧд сылы эз висьтавлы. Лун кӧть вой найӧс бомбитӧны враглӧн самолётъяс. Быд лун кодкӧ кулӧ ранаясысь. А вердӧны окоп кодйысьястӧ оз нин сэтшӧм бура. Либӧ пӧ бомбаысь, либӧ тшыгла тані ковмас кувны, мӧвпыштӧма бать, да корӧма, мед сійӧс мӧдӧдасны передӧвӧй вылӧ. Тадзи сійӧ веськалӧма Синявино дорӧ. Сыкӧд тшӧтш вӧзйысьлӧма и Иван чож, но сійӧс, синмыс слаб вӧлӧма да, абу босьтӧмаӧсь.

Коркӧ ичӧтдырйи на ме юалі батьлысь, мися, повлін эн война вылад. Сӧмын пӧ йӧйяс оз повлыны, вочавидзис сійӧ. Синявино дорас ӧти чорыд косьын бать чорыда ранитчӧма да сэсся ӧкмыс тӧлысь куйлӧма госпитальын. Сы бӧрын сійӧс гортӧ лэдзӧмаӧсь. Мам висьталӧ да, вӧлӧма пемыд гожся либӧ арся вой. Биӧн овны сійӧ кадас оз, вӧлӧмкӧ, позь, мед эз казявны враглӧн самолётъяс, кодъяс вермасны лэблыны и татчӧдз. Кодкӧ пӧ зэв ёна гольӧдчӧ кильчӧӧ. Гӧлӧс серти энькаа-моня тӧдасны, мый батьным тайӧ.

Бать сы бӧрын уна во на уджаліс колхозын. Вӧлі зэв бур паметя да ёсь кывъя. Помнитліс, коді кор миян Ивадор сиктын чужлӧма да кувлӧма, кор кутшӧм ыджыд Ен праздник лоӧ. Сы дорӧ та кузя тшӧкыда вӧлі пыравлывлӧны юасьны. А шуас кӧ вӧлі код йылысь кӧ мыйкӧ, сылысь кывъяссӧ сэсся став сикт дольӧ да сералӧ. Ог тӧд, кыдзи воюйтліс бать. Сы вӧсна, мый эз радейтлы висьтасьны война йылысь да эз ошйысьлы. Сӧмын тай пывсянын пывсигӧн ми, ичӧтъяс, жалитӧмпырысь видзӧдім сылӧн бурдӧм нин, но век на тӧдчысь ранаяс вылӧ. А война вывсьыс сійӧ вайліс «За отвагу» да «За боевые заслуги» медальяс, кодъясӧс ме ичӧтдырйи ворсігӧн вошті. Эз жӧ тай батьным ёна пиняв таысь-а. Кор кулі, помтӧм йӧз локтісны колльӧдны сійӧс бӧръя туйӧ, воисны весиг орчча сиктъясысь. Сы вӧсна, мый бать уналы отсавлӧма да помнитӧны вӧлі йӧзыс сылысь бурлунсӧ. Ёна водзджык эськӧ топӧдлӧма сійӧс сьӧлӧм висьӧмыс. Норасьлӧма та вылӧ и мамлы, коді тшӧктӧма ветлыны больничаӧ. Но бать сылы вочавидзӧма, мӧд сьӧлӧм пӧ ӧд меным сэні оз пуктыны, ола пӧ нин кытчӧдз верма.

Но эз сӧмын война йылысь казьтылӧмъясӧн помасьлы пызан сайын пукалӧмыс. Юргисны и сьыланкывъяс. И комияс, и рочьяс. И важсяяс, и ӧніяяс. А сэсся ставӧн корлісны сьылыштны батьӧс, коді вӧлі тӧдӧ зэв гежӧд сьыланкывъяс. Коркӧ-некоркӧ миян гӧсьтъяс чеччывлісны пызан сайысь, медым удитны петавлыны и орчча керкаясӧ, важ тӧдсаяскӧд аддзысьлыны, сёрнитыштны ӧттор-мӧдтор йылысь. Быд керкаын сэки вӧлі дасьтӧма пызан. Быдӧнлы ӧдзӧсыс вӧлі восьса. Пыравлывлісны и миянӧ батьлӧн томдырся другъясыс да мамлӧн пӧдругаясыс. Сідзжӧ пырасны. Чолӧмасясны. Кутчысьласны-окасясны.

— Здорово, Илля!

— Здорово, Настук!

— Тӧдінныд энӧ кӧть?

— А кытысь нӧ он тӧд, ӧтлаын ӧд коркӧ койтлывлім, колльӧдчывлім.

И бара заводитчӧны томдырся олӧм йылысь казьтылӧмъяс. Тшӧтш и сы йылысь, кыдзи менам бать некымын во чӧж колльӧдчӧма мамкӧд, быд лун некымын верст сайӧ ветлӧдлӧма Ивадорсянь Пальӧдз, кытчӧдз абу корӧма петны мамӧс верӧс сайӧ. Кывзан найӧс да быттьӧ тӧрыт на ставыс тайӧ вӧлӧма. И збыльысь ӧд эскан, кор аддзан, кутшӧма томмӧмаӧсь важсӧ казьтылысьяслӧн чужӧмъясыс. А со нин кымын во сэсянь кольӧма. Рытнас гӧсьтъяс петавлывлісны мир туй вылӧ, кӧні некымын гудӧк ворслывліс да дугдывтӧг йӧктісны-бергалісны йӧзыс.

Та бӧрын воліс праздник мӧд лун. Гӧсьтъяс заводитлісны бӧр чукӧртчыны гортаныс да корлывлісны волыны и миянӧс ас дораныс. Кузя-визяӧн ветлывлім сэсся и ми либӧ Дзоля Слудаӧ, либӧ Пальӧ, либӧ Отйӧ. Сэні сідзжӧ миянӧс, верстьӧясӧс и ичӧтъясӧс, примитлісны сьӧлӧмсянь.

И бара со кымынӧдысь нин мӧвпала, мыйла нӧ эськӧ буретш тайӧ сура праздникъясыс медъёна йиджтысьӧмаӧсь сійӧ кадсьыс. Гашкӧ нӧ, сійӧн, мый мукӧд пӧраас дзик быдӧнлӧн, весиг и челядьлӧн, став тӧжд-майшасьӧмыс вӧлі йитчӧма уджкӧд. Водз асывсянь да сёр рытӧдз. Торйӧн нин гожӧмнас. Но воліс коланлун чукӧртчывны сёрнитыштны-гажӧдчыштны. И быд лунъя сьӧкыд уджыс недыр кежлӧ вешйывліс кытчӧкӧ бокӧ. И вошлывліс йӧзлӧн зумышлуныс. Найӧ лолісны аслысногӧн мичаӧсь, долыдӧсь, меліӧсь. Кужлісны синсьыс би петмӧн уджавны, кужлісны и гажӧдчыны. И со тайӧ налӧн гажыс и йиджтысис менам сьӧлӧмӧ.

А сэки менам тӧдсаяс прӧщайтчывлісны ӧта-мӧдныскӧд. Надейтчылісны выльысь аддзысьлыны. Но сэсся пыр гежӧдджыка и гежӧдджыка кутісны лоны татшӧм сура праздникъясыс. Важ рӧдвужӧй вочасӧн пӧрысьмис. А томджыкъясыд мӧд ногӧнджык нин олӧны. Дерт, аддзысьлывлам жӧ эськӧ корсюрӧ. Но мыйкӧ быттьӧ зэв ыджыдтор воши сійӧ важся кадсяньыс. Гашкӧ, олӧмыс вежсис да сійӧн. Гортӧ волігъясӧн шойна вылын батьӧс, мамӧс, Иван чожъясӧс, Елена чожиньӧс, Аркадей ичиньдядьӧс да мукӧд рӧдвужӧс казьтылігӧн тшӧкыда уськӧдла вежӧрӧ важся сура праздникъяссӧ и быттьӧ бара выльысь ставыс ловзьӧ ме водзын.

А сэк кості со нин батьлӧн выль керкаыс удитӧма важмыны. Сы вӧсна, мый ачыс сійӧ абу уна во нин миянкӧд. Том кӧзяиныс, Володя вокӧй, виччысьтӧг кулі сьӧлӧм висьӧмысь. Сідз эз и удитлы вайӧдлыны кӧзяйкасӧ тайӧ керкаас. И мамным нин со эновтіс тайӧ шондіувсӧ. Ӧні бать керкаын Маша чойлӧн семьяыс олӧ.

А пель водзын бара со кылӧны сэтшӧм важся да сэтшӧм дона кывъяс:

— Локтан гожӧмӧдз, локтан гожӧмӧдз, дона гӧсьтъяс! Выльысь аддзысьлытӧдз, дзоньвидзаӧсь кӧ быттьӧ лоам! Мед жӧ эськӧ, мед жӧ эськӧ!..


Гижысь: 
Гижӧд
Ивадорын гажа лунъяс
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1