ВИТЯ ВЕТЛІС МОСКВАӦ


Яков Васильевич талун удж вылысь воис мукӧд лунъяс серти ёна водзджык. Порог дорсянь на шыбитіс портфельсӧ диван вылӧ, сэсся горӧдіс:

— Витюк, кӧні тэ?

— Ме тані, батьӧ, — пыді жырйысь петіс детина.

— Тӧд, кутшӧм юӧр вайи?

— Вокӧ отпускӧ локтӧ.

— Эн тӧд.

— Висьтав ӧдйӧджык, оз терпитсьы.

— Аски Москваӧ муна. И тэнӧ сьӧрысь босьта. Вит лун кутам овны сэні.

Витя быттьӧ быдса пирожнӧй ӧтпырйӧ ньылыштіс, радысла вель дыр шуныс немтор эз вермы.

— Ме? Москваӧ?

— Абу ӧмӧй окота, ачыд важӧн вӧзйысян.

— Ой, батьӧ, кутшӧм тэ бур, — сэсся тэрыба чеччыштіс, котӧрӧн уськӧдчис ывлаӧ: колӧ вӧлі аслас радлунӧн ӧдйӧджык юксьыны другъясыскӧд.

Гортас бергӧдчис сёрӧн нин. Чужӧмыс пыр на шешъяліс, окота сьывны, йӧктыны. Пырӧмӧн тшӧтш кутіс ошйысьны Ӧльӧксей вокыслы:

— Лёша, тӧдан, кытчӧ ми мунам батьӧкӧд? Москваӧ — со кытчӧ.

Аддзис мамсӧ, котӧрӧн сы дорӧ. Мамыс кутыштіс сійӧс, тапкӧдыштіс мышкас:

— Тӧда нин, тӧда, батьыд висьталіс.

Батьыс эз эшты: пукаліс пызан сайын да тэрыба мыйкӧ гижис, а Витялӧн сы мында юасьӧм сы дінӧ.

— Сідзкӧ, збыль аски мунам?

— Висьталі нин.

— И метро аддзылам?

— Дерт ӧд.

— И Краснӧй площадь вылӧ волам?

— Волам, Витюк, волам, быдтор видзӧдлам.

— Окота Мавзолейӧ пыравны, Владимир Ильич Ленин дінӧ.

— Волам и сэтчӧ. Ӧні эн мешайтчы, зэв ог эшты.

Витя мыйкӧ дыра кежлӧ ланьтыштліс, но пукавсяс ӧмӧй чӧв.

— Уна судта керкаяссӧ аддзылам жӧ? Кутшӧмъясӧс тай книга вылӧ рисуйтӧмаӧсь?

— Аддзылам. Мун Лёшаыдкӧд ворсышт, гажтӧм сылы ӧтнаслы.

— Ӧтитор кӧсъя ещӧ юавны.

— Ӧдйӧджык сӧмын.

— Вот эськӧ циркӧ волыны тшӧтш.

— Кӧсъян кӧ, позьӧ и сэтчӧ волыны.

— Кӧсъя, кӧсъя...

— И музейясӧ пыралам?

— Витя! — Синкымъяссӧ кӧрыштліс Яков Васильевич. Детина тӧдӧ: батьыс дыр дӧзмыны оз куж, петаліс здук кежлӧ Ӧльӧксей вокыс дорӧ, сэсся бара нин кутіс бергавны батьыс дінын.

— Збыль ӧмӧй зоопаркас быд пӧлӧс зверъяс да пӧткаяс эмӧсь?

— Бара дӧзмӧдчан.

— Вунӧдчи. Эг нин кӧсйы юавны да тӧдлытӧг юавсис.

— Витя, узьны кад, — кухнясянь кыліс мамыслӧн гӧлӧс. Тайӧ пӧрйӧ детина эз мӧд весиг пыксьыны, водіс, кӧть и унатор на телепит юасьны батьыслысь.

«Сэтшӧм окота видзӧдлыны Москвасӧ. И Мавзолейӧ волам».

«Вот эськӧ космонавтъясӧс кӧ тшӧтш аддзывны».

Тайӧ мӧвпъяснас и унмовсис шуда детина.

* * *

Со кутшӧм Москваыд: ыджыд, гажа, кыпыд. Витя ветлӧдлӧ паськыд тротуаръяс кузя, дугдывтӧг юасьӧ и юасьӧ батьыслысь. Асывнас найӧ пыралісны метроӧ. Сувтісны уна тшупӧдъяса пос вылӧ, коді дугдывтӧг лэччӧ увлань. Витя радысла муртса эз горӧд. Лунтыр эськӧ исласис ӧтарӧ-мӧдарӧ да видзӧдіс станция стенъясысь мича картинаяссӧ. Кужӧмаӧсь тай, майбыр, вӧчны му пытшкӧ двореч!

Овмӧдчисны гӧстиничаӧ. Ковмас кӧ кайны кутшӧмкӧ судтаӧ, пыран лифтӧ, личкан кизь вылӧ — и шуркнитас-катӧдас тэнӧ ӧти здукӧн. Ок, лӧсьыд!

Лун шӧр бӧрын ая-пиа мӧдӧдчисны Мавзолейӧ. Витя еджыд дӧрӧма, гӧрд галстука. Праздник вылӧ моз вӧччис. Краснӧй площадь вылӧ матыстчигӧн сійӧ ылысянь на аддзис Кремльлысь джуджыд стенъяссӧ, башняяссӧ. Шонді югӧръяс ворсӧдчӧны зарни рӧмӧн пӧртмасьысь куполъяс вылын.

Со и Мавзолей. Витя сійӧс пыр и тӧдіс, эз этшаысь нин аддзыв киноясысь да книгаясысь. А йӧзыс, йӧзыс мыйта! Ставыс ӧмӧй Мавзолейӧ кӧсйӧны веськавны? Некод оз тэрмасьны Краснӧй площадь вывті мунігӧн. Гашкӧ, быдӧн на пиысь казьтылӧны тайӧ вунӧдны позьтӧм местаясас ассьыныс олӧм-вылӧмсӧ, Витя моз радуйтчӧны став сійӧ мичлунъяснас, кодъясӧн озыр Краснӧй площадь.

Ая-пиа сувтісны гез моз ылӧдз нюжалӧм ӧчередь помӧ. Витя эз на удит гӧгӧр бурджыка видзӧдлыны, а на бӧрся бара нин сувталӧмаӧсь лыдтӧм-тшӧттӧм йӧз. Сэтысь позис аддзыны дзик дзор пӧльясӧс да пӧчьясӧс, батьыс кодь арлыдаясӧс и том йӧзӧс. Ставӧн надзӧникӧн восьлалісны ӧта-мӧд бӧрсяыс. Видзӧдліс Витя батьыс вылӧ, чужӧмыс сылӧн стрӧг. Тӧдны кӧ, мый йылысь думайтӧ сійӧ ӧні. Колӧкӧ, казьтылӧ, кыдзи найӧ сиктын уна во сайын первойысь ӧзйӧма Ильичлӧн би, кыдзи вугралысь войвывса пармаӧ медводдзаысь локтӧма гидроплан, сэсся кутӧма кывны радио. Батьыс та йылысь эз нин этшаысь висьтавлы Витялы.

— Кызь вит во сайын ме тасянь, пиук, муні фронт вылӧ, медым вӧтлыны Москва дорысь вӧрӧгъясӧс, — заводитіс висьтавны батьыс, быттьӧ гӧгӧрвоис пиыслысь думъяссӧ. — Первой парад вӧлі, сэсся веськыда сэсянь биӧ. Эк, нинӧм тай эз вун.

Витя нимкодясьӧ батьнас, сылы муртса на ветымын арӧс тыри, а кутшӧм унатор аддзылӧма.

Ая-пиа талун восьлалӧны орччӧн, топыда кутӧмаӧсь ӧта-мӧдыслысь кияссӧ. Быд воськов найӧс матыстӧ и матыстӧ мраморысь тэчӧм Мавзолейлань, кӧні куйлӧ му шарвывса медся дона морт.

Витя водзын восьлалӧ пӧрысь баб, чужӧмас сылӧн сы мында чукыр, лыддьыны кӧ, кияссьыд чуньясыд оз тырмы. Воськовтас гоз-мӧдысь, мыджсьылас бедь вылас. Сійӧ бергӧдчыліс Витялань, чорзьыштӧм чуньяснас малыштіс сьӧд юрсӧ да меліа шыасис:

— Сідзкӧ, дедушка Ильичӧс кӧсъян видзӧдлыны? Тайӧ бур. И мем окота кувтӧдз копыртлыны сылы ассьым дзор юрӧс.

— Бабушка, а тэ мун водзас, ӧчередьтӧг лэдзасны, — жалитыштіс пӧрысь мортӧс детина. — Мудзин ӧд, кӧнкӧ.

— Кӧсъя, бур пиӧй, унджыктор видзӧдлыны. Мед нинӧм не вунӧдны. Первойысь на ме тані, Краснӧй площадь вылас.

Сӧдз енэжын кумачӧн югъяліс доналӧм шонді. Ӧні Витялы зэв бура нин тыдаліс Мавзолейыс. Пыранінас сулалӧны салдатъяс. Оз вӧрзьыны, оз сёрнитны. «Быдма, да армияӧ муна. Колӧкӧ, и меным удайтчас сулавны коркӧ тані тайӧ салдатъяс мозыс», — бур думъяс волісны Витялы юрас.

Аслас быд воськов бӧрын сьӧлӧмыс кутіс тіпкыны ёнджыка и ёнджыка. Топыдджыка кутчысис батьыслы ён киас, мӧдыс нюмъёвтіс пиыслы, быттьӧ кӧсйис шуны: «Шудаӧсь ми тэкӧд, Витюк, со кутшӧм кадӧ олам».

Найӧ восьлалісны нин мраморнӧй посъяс кузя. Витя аддзис Ленинӧс. Сійӧ куйліс стеклӧ гортйын, быттьӧ водӧма шойччыны недыр кежлӧ. Детиналы окота сулавны и сулавны Ильич горт дорын, медым нэм кежлас вурыштны сьӧлӧм бердас сылысь став серпассӧ. Сьӧлӧмыс корӧ висьтавны дона вождьлы медся мелі кывъяссӧ, но оз лысьт торкны вӧвлытӧм чӧвлунсӧ.

Кузьӧн кажитчис туйыс Мавзолей дорӧдз, но вывті дженьыдӧн Ленин дінӧ пыралӧмыс. Позис кӧ, дерт, дыр на сулаліс.

Тӧдны эськӧ, кымын миллион морт нин таляліс тайӧ тӧдса туйсӧ да копыртчылісны Владимир Ильичлы. Тайӧ помасьлытӧм туй. Сэті кутасны мунны аски и аскомысь, тӧлысь мысти и сё во бӧрын. Тӧлын и гожӧмын, тулысын и арын, любӧй поводдя дырйи. Татшӧм сійӧ дона мортыс. И тайӧ миллионъяс лыдас талун вӧлі и пионер Витя Канов да сылӧн бать, Яков Васильевич.

— А сійӧ дзик ловъя кодь... Владимир Ильичыс... — Краснӧй площадь вылын нин чӧвлунсӧ торкис Витя.

— Да, пиук. Сійӧ некор оз кув.


Гижӧд
Витя ветліс Москваӧ
Жанр: 

lkejrlkelkrgner klrjnelknfrkl ekjnrjkenfrej

1