КАЛЛЯН ПИЛЯ ОЛӦМЫСЬ ВИСЬТЪЯС

Лоӧ вӧралысьӧн

Мыйла пуктылӧмаӧсь Пиля рӧдлы Каллян нимсӧ, сиктын некод нин оз тӧд. Но быдӧн тӧдӧны, мый и Пилялӧн батьыс вӧлі Каллян Епим, и дедыс — Каллян Порӧ, и мукӧдыс — Каллянъяс. Татшӧм ногӧн, Каллян рӧдлӧн вужйыс пырӧ кольӧм кадас зэв пыдӧдз. Гашкӧ, шуам, Романов-саръяс пыднаӧдз жӧ.

А мый? Ме, ас пайысь, чайта, мый Каллян нимсӧ рӧд панысьыслы сетісны сэк, кор миян муын лоины медводдза куритчысьяс. Гашкӧ, сійӧ дядьӧыс вӧчис кыдз пу йӧгысь бур дар ыджда каллян да сійӧс нёнялігӧн чуймӧдіс тӧдсаяссӧ? Сэсся и ачыс лои Каллянӧн.

Но миян сёрниыс абу сы йылысь, а ӧнія Каллян Пиля йылысь, коді регыд кутас тыртны ветымын арӧс.

Бать-мамыс Пиляӧс ӧтнассӧ и чужтылісны. Аслас жӧ Пилялӧн немся челядь абу. Та вӧсна ӧткымын чиганитчысьяс частӧ дивитлӧны Пиляӧс: дзикӧдз пӧ тай йывдін Каллян рӧдтӧ! Быттьӧ мортыс мыжа таысь. Быттьӧ эз гӧтрась сиктса медъён ныв вылас. И ачыс, кӧть и неыджыд тушаа, льӧм вож кодь нюдз да винёв.

Мыйӧн сӧмын дзоляник Пиля сувтіс кок йылӧ, сійӧс зэв ёна кутіс кыскыны ловъя пӧткаяс дінӧ. Садьмас вольпасьысь да сідзи и уськӧдчӧ чипан поз дінӧ и, бедьяс костӧд сойсӧ сюйӧмӧн, кватьлалӧ котсьысь чипанъясӧс. Нимкодьыс сэки аслыс!

— Лоӧ вӧралысьӧн, — шулывліс татшӧм здукъясӧ Пилялӧн батьыс, Каллян Епим, коді, вотчӧмысь кындзи, вӧрӧ эз ветлывлы и не этша завидьтіс кыйсьысь-вӧралысьясыдлы.

Ӧтчыд тадзисӧ «вӧралігӧн» Черчиль нима петук кокыштіс Пилялысь шуйга синсӧ, и зонка лои син пӧла. Батьыс, Каллян Епим, дерт, не этша шогаліс таысь. А сэсся и пондіс такӧдны Пиляӧс. «Ничево пӧ, пиӧ, вӧралігад ӧти синнад кивывджык на. Лыйигад пӧ ӧд всё ровно ковмылӧ куньны шуйга синтӧ. А ӧні — дась куньӧма, лишнӧй кад оз мун».

Кор Пилялы тырис кызь ӧкмыс арӧс, бать-мамыс зэв нин пӧрысьӧсь лоины, сёрӧн ӧтлаасьлӧмаӧсь да. Пилялы мырдысьӧн пондісны тшӧктыны гӧтрасьны.

— Лешак, он ӧмӧй аддзы, шыд кашниктӧ ӧдва нин верма вайны пызан вылад, — броткис мамыс, Каллян Паладь. — Монь колӧ, отсасьысь.

А батьыслы, Каллян Епимлы, медъёна колӧ вӧлі внук, кодӧс эськӧ пӧрысь кинад позис шыльӧдыштны небыд юрсиӧдыс.

Пиля колльӧдчывліс ӧти нывкӧд, Роза нимакӧд, коді вӧлі видз выв чирк кодь визув да сьылысь.

Ӧти рытӧ Пиля кӧсйысис волыны Розаяс ордӧ да юавны бать-мамыслысь, сетасны-ӧ найӧ нывнысӧ сы сайӧ. Розакӧд водзвыв нин вӧлі сёрнитчӧма та йылысь.

А корасян уджыд том мортыдлы абу на и кокни, сы вӧсна мый зэв яндзим овлӧ сэки. Торйӧн нин яндысян-полан ӧтказ сетӧмысь.

Пиля ёсьмӧдчыштіс аскурӧн и мӧдӧдчис корасьны. Мунӧ и нимкодьпырысь думайтӧ, кыдзи сійӧ регыд пондас узьлыны визув Розакӧд сарайса вонйын.

Сельпо магазин дорын Пилялы паныдасис Еп Микол другыс, кудриа юра, ыджыд тушаа тракторист. Гажакодь жӧ нин.

— О, Пиля! — шуис Еп Микол, — ме тэнӧ буретш вӧлі корся. Аддзан, то! — Микол вачкыштіс польччӧм гач зептас: — Спирт... Талун пӧ менам баблӧн кулан лун. Кодралам пӧчсӧ.

— Ме эськӧ ог эшты да, — шуис Пиля. Сылы окота лои висьтавны, кытчӧ сійӧ мунӧ да тшӧтш нуӧдлыны Миколӧс. Но эз лысьт, сы вӧсна мый Миколыс ачыс видзӧдлывліс Роза вылӧ, кыдзи нӧк вылӧ кань.

Сэсся Пиля казяліс, мый сельпо дорӧдз воигӧн аскурӧн ӧддзӧдлӧм ёсьлуныс сылӧн бӧр нин ныжмис. И мед выльысь лӧдсавны сійӧс, мортыд тшӧтш пуксис кодравны Миколлысь код тӧдас кор нин кувсьылӧм бабсӧ.

Кӧсйис сӧмын ӧти гор лӧдсавны, а пукаліс сэтчӧдз, кытчӧдз став пескыс эз быр. Сэтшӧм тай винаыд: найӧс, кодъяс ёна радейтӧны сійӧс, ачыс садь быртӧдзыс воча «радейтӧ».

Пиля муртса помнитыштӧ, кыдзи небзьӧм кокъяснас ӧдва-ӧдва шатласис-муніс кодарланькӧ. Вӧлі аръявыв, и ывлаыс важӧн нин пемдіс. Пиля вӧтын моз помнитыштӧ, кыдзи усиг-чеччигтыр келаліс няйт гӧптъяс вомӧн, кыдзи мучитчӧмсорӧн кайис джуджыд кильчӧ поскӧд, пырис посводзӧ...

А сэсся быттьӧ йирӧ вӧйис — немтор оз помнит.

Садьмис Пиля кодлӧнкӧ зэв тӧдса, повзьӧм гӧлӧсӧн горӧдӧмысь:

— Ой, мамӧ! Коді нӧ тані?.. — сэсся горӧдысьыс весьӧпӧрӧм кӧч моз чепӧсйис бӧрвыв.

Пиля, нинӧм гӧгӧрвотӧг на, тэрыба пуксис да зэв чорыда несйис. Вӧлӧмкӧ сійӧ поздысьӧма да узьӧ сарайын, турун пӧвстын да ныр тырыс кыскӧма турун буссӧ.

Сэк кості сарай ӧдзӧс ӧдӧба выльысь воссис, и пос вылын тыдовтчис Розалӧн батьыс — Ларивон Кӧсьта. Сійӧ вӧлі улыс дӧрӧм-гач кежсьыс, гӧгрӧсмӧм синъяса да водзӧ чургӧдӧм ружьеа. Бать мышкас полігтырйи йӧжгылясис Роза.

— Ак, урӧс кукань, йӧз добра ковмис! — яра горӧдіс Кӧсьта. — Ме тэд петкӧдла гусясьӧм!

— Мый тэ, Кӧсьта дядь! — чилӧстіс садьтӧгыс повзьӧм жӧник. — Тайӧ жӧ ме, Пиля, Каллян Пиля!.. Он ӧмӧй тӧд?.. Ме жӧ тіянӧ локті... — Пиля кӧсйис шуны: «корасьны», но медбӧръя здукас гӧгӧрвоис, мый тайӧс шуны оз ков.

Тӧдса гӧлӧсысь Ларивон Кӧсьта виччысьтӧмысла сыркмунліс, сэсся копыртчӧмӧн сюсьджыка видзӧдліс турун вылын пукалысь Пиля вылӧ да сэтчӧ и семдіс серамысла. Сійӧ пондіс серавны сарай тырнас, шуйга кинас морӧс дінас кутчысьӧмӧн да ойзӧмӧн.

— О-ой, кула!.. Тайӧ тай менам зятьпуыд вӧлӧма... — куснясис-сераліс Ларивон Кӧсьта. — А ме сійӧс... Ой, бубуля...

Роза нориника лӧвтыштіс, сэсся скӧрмӧм кань моз чушнитіс да ӧти здукӧн воши сарайысь.

Мыйла сэтшӧма сераліс Ларивон Кӧсьтаыс? Сы вӧсна мый Пилялӧн чужӧм ни рожа эз тыдав кормӧм няйтысла. Кыдз эськӧ стӧчджыка висьтавны тіянлы, кутшӧмӧн сійӧ вӧлі? Босьтӧй пес чуркаысь лӧсйӧм морт чача, кыдзсюрӧ быгльӧдлӧй сійӧс сывдыштӧм, комӧкӧсь сир пытшкын да сувтӧдлӧй косьтыны. Кутшӧмӧн сійӧ лоӧ, сэтшӧмӧн и вӧлі Пиля. А содтӧд петіс серамыс Ларивон Кӧсьталӧн сыысь, мый этатшӧм бубулясӧ сійӧ виччысис рытывбыд.

Та бӧрын ёна скӧрмӧм Роза муніс верӧс сайӧ Еп Микол сайӧ. Пиля шогӧ усьліс, но батьыс, Каллян Епим, бара на ышӧдіс-пальӧдіс писӧ:

— Баба вӧсна он жӧ татшӧма вийсьы! Сюрас на сэтшӧм добраыд. Час, ме тэныд корала Манепаӧс...

— Сы ыджда ӧслӧпансӧ! — весьӧпӧрис Пиля.

— Вот, екуняваня, мыйысь повзис! — серӧктіс батьыс. — Ичӧт кӧть ыджыд — всё равно баба! Да сійӧ тэныд дас Роза мында уджсӧ бергӧдас. Сы дінын тэ кутан сьывны да овны да вина юны... И, мӧдарсянь кӧ видзӧдлыны, сыкӧд ті ёнмӧданныд Каллян рӧднымӧс, багатыр кодь пиянӧс чужтанныд.

Батьыслӧн татшӧм эскӧдӧмыд вермис Пиляӧс, и сійӧ гӧтрасис Манепа вылӧ.

Збыльмисны Каллян Епимлӧн кывъясыс: Манепа муркӧдіс-уджаліс этша вылӧ вит Каллян пыдди. И мортыдлы зэв на нимкодь лои, мый петіс верӧс сайӧ. Сійӧ ёна радейтіс да пыдди пуктіс ичӧтик мужиксӧ, лёк кыв эз лысьт шуны сылы, непӧштӧ вӧрзьӧдны. Кӧть эськӧ ӧтчыд кучкӧмӧн вермис тувйыштны сійӧс муӧ, кӧрт тувйӧс моз, гашкӧ и голяӧдзыс.

Пиля гажа юрнас век шенасьӧ кулакъяснас, и мужикъяс частӧ кодь топӧдлывлӧны морттӧ, кӧть эськӧ и таг кодь кокни да пытш кодь топыд. Но мыйӧн сӧмын мужикъясыд казяласны верӧсыслы отсӧг вылӧ танк моз котӧртысь Манепаӧс, пырысь-пыр и ставӧн усйысьӧны. А мӧдыс чышкалас Пилялысь гырдӧссьӧм чужӧмсӧ, босьтас моздорас да и нуӧ гортас кагаӧс моз. И мед кӧть ӧтчыд печиктіс!

Мыйӧн Пиляыс тадзисӧ босьтӧ Манепаӧс. Кыдзи сылысь синсӧ пӧртӧ? — ог вермы висьтавны. Но кутшӧмкӧ секрет, тыдалӧ, эм.

Манепа дырйи Каллянъяслӧн овмӧсыс ловзьӧм нянь моз кыптіс-бурмис, и тшӧтш Пилялӧн бать-мамыс сьылісны да олісны, налы весиг кувны эз вӧв окота татшӧм монь дінсьыд. Но смертьыд тай некодлысь оз юав окотатӧ — кад воас, и нуӧдӧ мӧдаръюгыдӧ. Ӧти арӧ сійӧ кыскис сэтчӧ и Каллян Епим гозъяӧс, кодъяс сідзи эз и шылькнитлыны юрсиӧдыс внукнысӧ.

Мый сэсся вӧчан — эз ло да...

Ветлан кӧ вӧрӧ

Ӧти рытӧ Каллян Пилялы шуис Манепаыс:

— Епимеч, вай жӧ тэ ветлы аски Колью дорӧдз. Он-ӧ аддзы сэтысь пув сик. Сэтчӧ йӧзыс озджык волыны, а вӧрзьӧдлытӧминсьыд тэа-меа ӧти лунӧн тӧвбыд кежлӧ вотам.

Пиля таркъялыштіс мыйтакӧ: код лешакыс пӧ сы ылнасьыс пондас нӧбавны пувсӧ, но сэсся, Марпаыслӧн пач кодь мыгӧр вылӧ видзӧдлӧм бӧрын, кӧсйысис.

«Ог жӧ кӧ вош-а, — такӧдіс асьсӧ Пиля. — Визир вывсьыс ог ылӧсӧ кеж дай». Пиля сійӧ местаясӧдзыс ӧтчыд на и воліс, Еп Микол коркӧ нуӧдліс ком кыйны.

Вӧлі гожӧм пом, ыркалыштӧм войяса да гажа лунъяса. Шондіыс мый вынсьыс зілис, мед эськӧн ыбъяс вылын ӧдйӧджык воис нянь да картупель, а вӧрын гӧрдӧдіс-чӧскаммис пув да турипув.

Пиля, вӧралысь мортыд, сьӧрсьыс босьтіс, дерт, и пищальсӧ, кодӧс нажӧвитліс нин батьтӧгыс. Сӧмын тай понйыс эз вӧв: тӧлысь сайын таляліс машина, а выльсӧ эз на удит лӧсьӧдны.

И со сійӧ долыдпырысь восьлалӧ тӧдса вӧла туйӧд, мунігмозыс ӧкталӧ турунзьӧм юж вылӧ петӧм гӧрд гобъяс да сюялӧ лазъяс. Код тӧдас пӧ, лыйнытӧ мыйкӧ сюрас ли оз на, а жаритӧм тшакыд ас местаас колана жӧ.

Ӧтилаын Пиля муртса удитіс копыртчыны гоб дінӧ, кыдзи ныр увсьыс жбыркнитіс сьӧд тар. Повзьӧмысла весиг готсьыны пондыліс (сьӧд тарыс!). А Пиля сыысь на ёнджыка повзис, вӧрпу йылӧдзыс муртса эз чеччыштлы. Тарыс бура дыр кыпӧдчис и сы дінсянь лэбис дзик веськыда, кушинӧд. Мый эськӧ ӧдйӧджык не дізьгыны сылы мышкуас. Ӧд метитчигас оз весиг ков куньны шуйга синсӧ. А Пиля весьӧпӧрӧмӧн видзӧдӧ сӧмын пышйысь вылӧ. А кор нин тарыс эз кут тыдавны, Пиля дзобавтӧдзыс шамыртіс киас ыркыд гобӧс да клеснитіс кыз пожӧм дінӧ. И вӧр тырнас сьӧлыштіс:

— Тьпу!.

Та бӧрын Пиля судзӧдіс одностволкасӧ мыш сайсьыс да эз нин кут копыртчывны гобъяс дінӧ. Видзӧдлас вӧлі банйӧм тупӧсь кодь шляпа вылӧ да скӧрысь шуас думсьыс: «Тіян вӧсна, тарзян висьӧмъяс вӧсна, чӧскыд шыдтӧм коли!»

Но таръяс, буракӧ, казялісны Пилялысь ӧнія дасьлунсӧ да мукӧд гобъяс дінӧ эз нин сэсся пуксявны.

Ылыс вӧрын, ӧтрӧстельӧн кыскӧм важ визир вылын, йӧзлӧн кок туйяс эз кутны тӧдчыны. И Пилялы лои шуштӧмджык. Весиг воліс дум бергӧдчыны. Гортын пӧ висьтала, мый пувйыс сэні абу артмӧма таво, буракӧ пӧ, чветитігас кынмӧма. Но, а кодкӧ кӧ сы бӧрын вотас пувсӧ сэтысь? Сэки бара на серавны пондасны...

Мый сэсся вӧчан, мортыд полыштӧ ылыс вӧръясӧдыд ветлынытӧ да. И вошӧмысь полӧ, и ошъяскӧд паныдасьӧмысь. А гашкӧ и тӧдтӧм вӧрад кутшӧмкӧ мутивӧйяс олӧны? Он и тӧдлы, воча петасны вужля сайысь. Пилялӧн ичӧтик косньӧд тушаыс лои быттьӧ нӧшта на кокньыдджыкӧн. Сійӧ эз весиг и казявлыв, кыдзи лэбыштавліс колодаяс да вутшъяскостса гӧптъяс вомӧн. Пельясыс чошкысьӧмаӧсь, кыйӧны быд шы, а ӧтка синмыс аддзӧ нёль син мында. Медся ёна полӧ сійӧ воштыны важ визирлысь рубечасьӧм пемыд лӧсасъяссӧ.

«Мед кӧть шондіыс эз берд!» — мӧвпалӧ Каллян Пиля. Сійӧс шогӧдыштӧ сыысь, мый енэжын кымӧръясыс пыр кызӧны да паськалӧны, быттьӧ пуан ва пиын зӧр шыдӧс тусьяс.

Пиля вель дыр вуджис важ пӧрӧдӧминӧд, кӧні эз сулав немся пожӧм, а быдмис сӧмын омӧлик кыдз да пипу. А нӧшта пуритіс-быдмис морӧсӧдзыд эжӧр и быд сі вӧлі пурт кодь лэчыд доръяса. Ӧти-мӧдлаын сісьмисны нитшсялӧм кер бунтъяс — пӧрӧднысӧ пӧрӧдӧмаӧсь, но абу и кыскылӧмаӧсь. «Некодлы тай абу жаль вӧрыд!» — мӧвпаліс Каллян Пиля кыза тшаксялӧм, ропмунӧм керъяс вылӧ видзӧдігӧн.

Мед не кежны визир вывсьыс, Пиля вель дыр видзӧдіс, кыдзиджык юковтӧ визирыс кушинсӧ, кутшӧмджык пуяс дінӧ колӧ петны сылы кушин мӧдарас. Тадзинад эз и ылав, и ачыс аслыс мусаджыкӧн лои. Сэсся юрас пондыліс мыгӧрасьны мӧвп: «визир кузя вӧралысьыд эськӧ абу жӧ прамӧй да», — но мортыд чужигкостіыс и пӧдтіс тайӧ мӧвпсӧ.

А сэк кості водзын вӧрыс быттьӧ катовтчыштіс увланьӧ, чойгорув лои. Сідзкӧ, матын нин Кольюыс. И збыль, визирыс петкӧдіс Пиляӧс чукыльӧсь-мукыльӧсь визув ю дорӧ, коді варова сёльӧдчис, мыськаліс пӧрласьӧм пуясӧс чай рӧма ванас.

Каллян Пиля мыссис, содзтырнас юис Кольюлысь нюр кӧрӧн ӧвтыштысь васӧ. Перйис лазсьыс пажынтор. Сёйигмозыс долыдпырысь мӧвпаліс:

Эг повзьы да, со кытчӧдз ӧтнам вои!

Еп Миколкӧд коркӧ комсӧ найӧ вугралісны тасянь увланьынджык. А пувъя ягъясыс пӧ катыдасӧсь. Татчӧдз воис да, лоӧ нин видзӧдлыны. Сӧмын ковмас визирсӧ ёнджыка пасъявны, мед аддзис жӧ бӧрсӧ петігӧн.

Пиля лӧсаліс ичӧтик чернас визир вылысь вель уна пу, кодъяс, сир войтъясӧн сӧдзтысис, пондісны лым-еджыда лӧставны пемыд-веж сьӧртын. Сэсся и мӧдӧдчис ю пӧлӧнӧд. Но вӧр ю дорӧсӧдыд он на ёнатӧ мун, сы вӧсна мый сылӧн кӧджъясыс пӧрӧмаӧсь зэв васӧд, писькӧдчыны позьтӧм нюръясӧ.

Каллян Пиля казяліс, мый кос ягыс нуӧдӧ сійӧс юсяньыс дзик мӧдарӧ. Но мортыд бара на такӧдіс асьсӧ: тайӧ жӧ дорӧсӧдыс пӧ бӧр пета и ог ылав.

Пувйыс и збыль кутіс паныдасявны пыр ёнджыка и ёнджыка. Гырысь розъя, пӧшти кисьмӧма нин, сӧмын тай шондісянь мӧдар банъясыс кӧнсюрӧ галяджыкӧсь на. Но вотны позьӧ нин. Манепа татысь уна и куралас, радлӧ Пиля.

Друг пуяс костӧд мыйкӧ мӧвкнитіс зэв ыджыд да руд, вӧр йывсянь чӧла шывкнитіс мулань. Пиля, ружье дінас кутчысьӧмӧн, кынмыліс места вылас. Водзын кутіс кывны уна пӧвста тэрыба швачӧдчӧм, и сук пожӧмъяс костӧд ӧтарӧ-мӧдарӧ разгысис дозмӧр позтыр. А муас кодъяскӧ певкйысисны.

— Ак тэ, лешак, шеть! — понлы моз горӧдіс Каллян Пиля да уськӧдчис вевсясьӧм лэбачьяслань.

Ыджыд варыш скӧрысь видзӧдліс Пиля вылӧ шонді водзын стеклӧ моз югъялысь синъяснас да йӧзасьӧм шыш моз уйыштіс вӧр йывлань. Аслас видзӧдласнас сійӧ быттьӧ висьталіс Пилялы:

Ок тэ, аслад сямыд абу да, йӧзлысь мырддялан!

Пув коръяс вылын куйліс сера дозмӧр. Пиля тэрыба босьтіс сійӧс — дозмӧрыс вӧлі пӧсь на, тыдалӧ, муртса на петӧма лолыс варыш гыжъяс улын.

Каллян Пилялӧн сьӧлӧмыс радысла діпкӧ морӧсас.

Сэсся Пиля дыр гӧграліс-корсис мукӧд дозмӧръяссӧ, кодъяс кытчӧкӧ быттьӧ матӧ и пуксялісны, но некодӧс эз аддзы. Дӧзмӧм варыш эз жӧ нин во отсӧг вылӧ.

Но Пилялӧн нимкодьлуныс таысь эз чин. Ӧд сійӧ аддзис пув сик, а лазсӧ сьӧктӧдӧ дозмӧр. Абу сьӧла, коді муртса и ыджыдджык уркайысь, а дзонь дозмӧр. Вот Манепаыс тшӧтш радлыштас.

Пиля петіс визир вылӧ да чеччысь сьӧлӧмӧн бӧр мӧдӧдчис гортланьыс. Кокъясас некутшӧм мудз оз кыв, быттьӧ сӧмын на петіс туйӧ.

Сиктӧ вотӧдз сійӧ тыдӧдіс лазсьыс дозмӧрлысь бӧжсӧ, а ачыс восьлалӧ, быттьӧ нинӧм абу и вӧвлӧма.

Паныдасисны зонкаяс, шензьӧны-ошкӧны вӧралысьӧс:

— Но, Пиля дядь, талун тай дозмӧрасьӧмыд!

— Вӧрӧ ветлі да, — шуис Каллян Пиля и, быттьӧ вӧлисти казяліс, бӧр сюйыштіс лазъяс дозмӧрлысь чужтысьӧм бӧжсӧ. — Арнад миян тайӧ и вӧлӧгаыс.

Вакуль

Сиктувса важ Сыктылӧ овмӧдчис вакуль. Медводзӧн аддзылӧма сылысь чеччыштӧмсӧ Пилялӧн гӧтырыс, Манепа. Аминь-аминь пӧ ыджыд!

Кор Манепа висьталіс та йылысь верӧсыслы, мӧдыс сӧмын шпыньмуніс. Сы вӧсна мый сійӧ кыйсьӧ, позьӧ шуны, чужӧмсяньыс да немся вакуль эз на аддзыв.

Пиля шуис, кӧть мый, а кыйны тайӧ вакульсӧ. Ӧд шедас кӧ, сиктад герой кодьӧн лоан. Нэм чӧжыд сэсся позяс казьтывны-ошйысьны. Шуам, панан кутшӧмкӧ сёрни и пырмунігмоз шуыштан: «Сійӧ гожӧмнас, кор меным шедіс вакуль...»

Пиля лӧставтӧдзыс весаліс-югзьӧдіс став кыснанъяссӧ и лэччис важ Сыктылӧ. Кык рыт чӧж гежмаліс ӧтар и мӧдар, но вакуль эз кутчысь. Шедісны сӧмын кило-мӧда сирпиян. Наысь ӧмӧй бурмас сьӧлӧмыд! Торйӧн нин сэк, кор аддзан, мый тэ кодь жӧ могӧн дживкйӧдлӧ пыжнас и Еп Микол?

Коймӧд рытнас Пиля вугыр шайтӧн кыйис куим сынпиӧс и, эз жалит да, куимнансӧ самаліс шӧрт кодь кыз жилкаысь нарошнӧ вӧчӧм подольникӧ. Сэсся и вӧйтіс вой кежлӧ. Ачыс надейнӧя мӧвпалӧ: «Татшӧм чӧскыд самсьыд и вакульыд оз бергӧд нырсӧ».

Асывнас, шонді петігӧн на, лэччис, видзӧдліс шыльыд ва веркӧс вылӧ, и сьӧлӧмыс морӧсас ырсмуніс повзьӧм тар моз. Сы вӧсна мый подольник паличыс кывтіс ва паныд.

А ӧд паличсӧ кӧрталӧма зэв ыджыд из дінӧ. Сідзкӧ, кодкӧ кыскӧ ва паныд изнас и ставнас!

Тайӧс вежӧртӧм бӧрын Пиля ёнакодь повзис: «Гашкӧ, збыльысь вакуль да!» И мортыд весиг оз лысьт пырны ичӧтик пыжнас подольник дінас.

Ио дырӧн-регыдӧн пырис жӧ сэсся. Тіралысь киясӧн кутчысис палич дінӧ, пондіс ньӧжйӧникӧн лэптыны изсӧ, коді воис ыджыд кляп моз сьӧкыда.

Мыйӧн сӧмын изйыс лыбис пыжӧ, подольник помсӧ быттьӧ тракнитіс кыккокйыв чепӧсйӧм вӧв. Изйыс швачкис Пилялы пидзӧсас. Пыжыс шатовмуніс, Пиля доймӧмысла горӧдіс да весиг мынтӧдіс кисьыс чери лэптан багырсӧ, коді швычӧка тюльскысис-вӧйис.

И пырысь-пыр жӧ тыдавтӧм вын пондіс кыскыны Пиляӧс пыжнас и ставнас глиссер моз. Пиля кыдзкӧ-мыйкӧ топӧдіс кокъяснас изсӧ да мый вермӧмсьыс пондіс сынны береглань. А вакульыс кыскӧ Сыктывлань. И мортыд немтор оз вермы вӧчны — водзлань пыдди бӧрӧ на мунӧ. И вакульыслӧн ёнджыка тракнитлігъясӧ муртса оз летит пыжсьыс.

Грек вылад и Еп Микол некӧн оз тыдав, эз-ӧ кӧть сійӧ отсышт-а.

Быгзьытӧдзыс нин лои Пилялы, а туруна алькӧс берегӧдз век на ылын. Но коркӧ-некоркӧ пыж нырыс зургысис жӧ сэтчӧ. Пиля чеччыштіс коскӧдз ваӧ и давай сідзи кыскыны. Кор ӧд кокыд мыджсьӧма зумыдінӧ, сэки вынаджыка артмӧ... Жилкаыс кырымъяссӧ пурт моз вирӧдз вундалӧ, но видзӧдлан ӧмӧй та вылӧ.

Вакульыс, буракӧ, казяліс жӧ ваыслысь ляпкалӧмсӧ, да кыдз тай ызнитас-чеччыштас! И, веританныд-ӧ, быттьӧ дас пудъя бомба швачкысис ваас, и Пилялы кажитчис, мый непӧштӧ ваыс, но и муыс сыркмунліс.

— Час, регыд косӧдзыс воан!.. Сэки рамман... Вакуль и эм кӧ-а... Меысь ёна кузь... Гашкӧ и Еп Микол кузьта... Миколыс кулас завидьысла... Ничево, ӧти тшытш сета сылы... Джынсӧ кымын карсаяслы вузала...

Тадзи кевмысьӧмсорӧн шуаліс ас кежас Пиля, а ачыс кыскис и кыскис кыдзисюрӧ бузӧдчысь-чеччалысь вакульӧс.

Друг Пиля ачыс ӧдӧба бузгысис ваӧ, юрнас судзис берегӧдз, ӧдйӧ бӧр чеччыштіс, но выльысь уси, сы вӧсна мый жилка мӧдар помас некод нин эз вӧв.

Пиля нинӧм гӧгӧрвотӧма видзӧдліс люнялӧмӧн воысь кӧв вылӧ, и мортыдлӧн юр вежӧрыс пондіс бергӧдчыны. Шогысла да забеднӧысла, а торйӧн нин вундассьӧм-вирӧссьӧм кияс вылас видзӧдлӧм бӧрын Пиля дзикӧдз воштіс садьсӧ, усис ласта вылӧ.

Татысь и аддзис сійӧс Еп Микол, коді первой кутіс Пилялысь кылавны заводитӧм пыжсӧ, сэсся и асьсӧ пальӧдіс кӧсичаяссӧ ваӧн пожъяліс. Чӧсӧдысь кияссӧ Миколлы мыччӧдлӧ Пиля шогпырысь висьталіс, кутшӧм мудера сійӧ кыйис вакульсӧ, но некыдз эз вермы лэптыны и, лешакыд, со орӧдчис.

Пиля чужӧмын, а тшӧтш и ӧтка синмас, шогыс вӧлі, буракӧ, унджык на коркӧя серти — кор тай сарайын Роза чушнитіс-муніс сы дінысь.

Но эз на тайӧн ставыс помась. Лун куим мысти тайӧ жӧ вакульыс кутчысис Еп Миколлы, сы вӧсна мый сійӧ, другыслысь велӧдчӧмӧн, нӧшта на чӧскыдджык сам дасьтіс. Тайӧ вӧлі пудйӧн джынйӧна сир. Микол вӧлі лэптӧма нин сійӧс берегӧ, чер тышнас ланьтӧдӧма, ачыс орччӧн пукалӧ да долыдпырысь куритчӧ.

Мыйӧн сӧмын вуграсьны лэччӧм Пиля казяліс татшӧм серпастӧ, мыйӧн аддзис ассьыс вакульсӧ, сылӧн бара пондіс гудырмыны юрыс, а сэсся и мыніс кок ув муыс. Мортыдлӧн выльысь лои обморок.